Đội ngũ nhân lực y tế đa chuyên ngành, có chuyên môn tốt là vô cùng cần thiết để đáp ứng nhu cầu y tế đang thay đổi tại Việt Nam
Đóng góp ý kiến về chính sách khôi phục, phát triển thị trường lao động y tế, nhiều chuyên gia, nhà quản lý cho rằng, trong phát triển thị trường lao động y tế, bên cạnh việc xây dựng khung khổ pháp lý thống nhất; xây dựng mạng lưới y tế đồng bộ trong toàn quốc; đầu tư nguồn lực tài chính một cách thỏa đáng để ngành y tế có thể làm tốt việc chăm sóc sức khỏe cộng đồng, Nhà nước còn phải xây dựng, đào tạo đủ và phân bổ hợp lý nguồn nhân lực cho ngành y tế để đáp ứng nhu cầu chăm sóc sức khỏe ngày càng cao của nhân dân.
Theo các chuyên gia, nguồn nhân lực, đặc biệt là nhân lực y tế luôn có vai trò quan trọng, quyết định đến việc thành công hay thất bại trong công tác chăm sóc sức khỏe cộng đồng. Nguồn nhân lực y tế có đủ năng lực, chuyên môn, nghiệp vụ, phẩm chất đạo đức… có vai trò quan trọng dẫn đến thành công hay thất bại trong công tác chăm sóc sức khỏe cộng đồng. Các chính sách của nhà nước trong lĩnh vực y tế có đáp ứng được nhu cầu của thực tiễn hay không, việc thực hiện các chính sách ấy có hiệu quả hay không, có phát huy được tác dụng hay không… phụ thuộc phần lớn vào năng lực, phẩm chất, đạo đức của nguồn nhân lực y tế.
Đội ngũ nhân lực y tế đa chuyên ngành, có chuyên môn tốt có khả năng cung cấp các dịch vụ y tế chất lượng cao và lấy người dân làm trung tâm là vô cùng cần thiết để đáp ứng nhu cầu y tế đang thay đổi tại Việt Nam, đặc biệt là trong bối cảnh sự gia tăng của các bệnh không lây nhiễm và già hóa dân số. Trong những năm gần đây, khi dịch COVID-19 trở thành đại dịch toàn cầu, nhận thức của các cấp lãnh đạo và của người dân về vai trò của nhân lực y tế càng được nâng cao hơn bao giờ hết.
Tuy nhiên, theo nhiều nhà nghiên cứu, hiện nay, thị trường lao động y tế nước ta đang có sự phân bổ nguồn nhân lực mất cân đối, bất hợp lý theo vùng, miền, lĩnh vực. Số lượng bác sĩ chủ yếu tập trung tại tuyến huyện trở lên, số lượng làm việc tại các trạm y tế xã chỉ chiếm 15,1% tổng số bác sĩ. Đồng thời, số lượng bác sĩ cũng tập trung nhiều hơn ở các tuyến trên, đặc biệt là khu vực đồng bằng, tập trung dân cư.
Cần xây dựng, hoàn thiện hệ thống văn bản pháp quy về đảm bảo chất lượng đào tạo nguồn nhân lực y tế
Chất lượng nguồn nhân lực y tế ở tuyến cơ sở, vùng sâu, vùng xa, miền núi chưa đáp ứng nhu cầu chăm sóc và bảo vệ sức khỏe nhân dân. Năng lực của cán bộ y tế, kể cả bác sĩ của tuyến xã yếu. Nhiều trạm y tế khang trang, không thiếu trang thiết bị nhưng cán bộ y tế nơi đây lại không biết sử dụng. Đây là vấn đề mà Nhà nước cần ưu tiên giải quyết trong những năm tới. Tỷ lệ trạm y tế xã có bác sĩ làm việc tăng hàng năm, nhưng bác sĩ ở tuyến xã đa phần là học tại chức, hoặc chuyên tu nên năng lực chuyên môn thấp. Tỷ lệ cán bộ y tế xã có kiến thức và kỹ năng đạt yêu cầu trong sơ cấp cứu, chẩn đoán và điệu trị một số bệnh, cũng như kiến thức về xử lý bệnh dịch rất hạn chế.
Đại diện Bộ Y tế cho biết, có tình trạng nhân viên y tế nghỉ việc và làn sóng chuyển việc từ khu vực công lập sang khu vực tư. Theo đó, hiện nay nhân lực y tế đang có xu hướng nghỉ việc và đang có một làn sóng mạnh mẽ chuyển dịch nhân lực y tế từ các cơ sở y tế công lập sang các cơ sở y tế tư nhân, đặc biệt là sau hơn 02 năm phòng, chống dịch COVID-19. Bộ Y tế đã có văn bản đề nghị các tỉnh, thành phố và đơn vị sự nghiệp trực thuộc Bộ Y tế thống kê và báo cáo số lượng nhân viên y tế thôi việc, bỏ việc từ ngày 01/01/2021 đến 30/6/2022, kết quả cụ thể như sau:
Trên cả nước, có 9.680 nhân viên y tế xin thôi việc hoặc bỏ việc (3.094 bác sĩ, 2.874 điều dưỡng, 551 kỹ thuật y, 276 hộ sinh, 593 dược, 2.280 viên chức khác). Trong đó có 8.810 nhân viên y tế thuộc quyền quản lý của các Sở Y tế các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và 870 viên chức y tế thuộc thẩm quyền quản lý của các đơn vị sự nghiệp trực thuộc Bộ Y tế.
Đưa ra một số giải pháp để phục hồi thị trường lao động y tế, nhiều chuyên gia, nhà quản lý, nhà nghiên cứu cho rằng, cần quan tâm đẩy mạnh giáo dục, đào tạo nhân lực y tế. Cụ thể, Nhà nước cần quy hoạch mạng lưới các trường đào tạo nhân lực y tế trên cơ sở xác định nhu cầu thực tiễn. Đẩy mạnh tự chủ đại học để phát huy tính tự chủ, sáng tạo của các trường, đặc biệt là trong bối cảnh hội nhập, toàn cầu hóa. Cần có đánh giá, xác định chính xác nhu cầu về nhân lực y tế theo giai đoạn và hằng năm để xây dựng kế hoạch đào tạo kịp thời, phù hợp, không để cung vượt quá cầu hoặc cung không đủ cầu.
Bên cạnh đó, cần xây dựng, hoàn thiện hệ thống văn bản pháp quy về đảm bảo chất lượng đào tạo nguồn nhân lực y tế (kiểm định chất lượng đào tạo, cải tiến chương trình, tài liệu giảng dạy, nâng cao năng lực giảng viên về giảng dạy và nghiên cứu…). Do đặc thù của ngành y với nhiệm vụ chăm sóc sức khỏe, liên quan đến tính mạng con người, đòi hỏi Nhà nước phải giữ vững yêu cầu, chất lượng cao trong công tác tuyển sinh, đào tạo nguồn nhân lực y tế. Xây dựng năng lực về đào tạo lại/ đào tạo liên tục về lĩnh vực chuyên môn, chuyển giao công nghệ, cơ chế quản lý các chương trình đào tạo lại để tránh chồng chéo hoặc thiếu hụt, chú ý đào tạo lại đối với một số chuyên ngành: quản lý bệnh viện, y pháp, dự phòng…
Cùng với đó, các chuyên gia cho rằng, cần tạo cơ hội việc làm cho nguồn nhân lực y tế. Sự phát triển của các cơ sở khám, chữa bệnh cả công và tư, đặc biệt là tại tuyến cơ sở, các khu vực vùng núi, hải đảo, vùng sâu, vùng xa vừa là cơ hội việc làm cho nhân lực ngành y tế vừa là để đáp ứng cho nhu cầu chăm sóc, bảo vệ sức khỏe người dân, tạo điều kiện cho tất cả nhân dân được tiếp cận với dịch vụ y tế và được chăm sóc y tế.
Để ổn định và phục hồi nguồn nhân lực y tế công lập, Bộ Y tế đã và đang thực hiện một số giải pháp để góp phần ổn định, phục hồi nguồn nhân lực y tế công lập, cụ thể như: Động viên tinh thần, tổ chức các diễn đàn chia sẻ, lắng nghe tâm tư, nguyện vọng của viên chức y tế. Kịp thời biểu dương, khen thưởng các tập thể, cá nhân có thành tích xuất sắc, những tấm gương người tốt, việc tốt trong công tác chăm sóc và bảo vệ sức khỏe nhân dân, công tác phòng, chống dịch COVID-19. Tăng cường công tác giáo dục chính trị tư tưởng đối với nhân viên y tế, tạo môi trường làm việc thân thiện, bố trí, sử dụng cán bộ y tế hợp lý, trong đó ưu tiên cho những lĩnh vực khó khăn và cho y tế cơ sở.
Ngoài ra, Bộ Y tế cũng đã huy động nhân lực từ các địa phương, đơn vị để hỗ trợ và giảm áp lực cho cán bộ, viên chức y tế nơi có dịch bệnh xảy ra huy động nhân lực y tế, kể cả nhân lực y tế làm việc tại các cơ sở y tế tư nhân, những người đã nghỉ hưu, tình nguyện và đội ngũ sinh viên các trường đại học, cao đẳng y tế trên địa bàn để hỗ trợ các đơn vị, địa phương trong phòng chống dịch bệnh. Quan tâm, thực hiện đầy đủ các chế độ chính sách tiền lương, phụ cấp cho viên chức y tế. Huy động các nguồn lực khác của xã hội để hỗ trợ vật chất cho viên chức y tế nhằm giảm bớt khó khăn, kịp thời động viên cán bộ y tế yên tâm công tác phục vụ lâu dài trong ngành y tế. Tăng cường xã hội hóa ở những đơn vị có điều kiện để tăng thu nhập cho viên chức y tế, đặc biệt là viên chức có trình độ chuyên môn cao./.