PHÓ CHỦ TỊCH QUỐC HỘI NGUYỄN ĐỨC HẢI: NHẬN DIỆN HẠN CHẾ VÀ CHỈ RÕ TRÁCH NHIỆM, GIẢI PHÁP KHẮC PHỤC BẤT CẬP TRONG QUY HOẠCH

Toàn cảnh cuộc làm việc

Tham dự buổi làm việc có các Phó Trưởng Đoàn giám sát: Chủ nhiệm Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường Lê Quang Huy; Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Nguyễn Đắc Vinh; các thành viên Đoàn giám sát tham dự buổi làm việc trực tiếp và trực tuyến. Về phía cơ quan báo cáo, có Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng. Ngoài ra, phiên họp còn có sự tham gia của các chuyên gia; đại diện lãnh đạo các cơ quan hữu quan;…

Nhận diện khách quan kết quả đạt được cũng như hạn chế, vướng mắc

Phát biểu khai mạc, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cho biết, để chuẩn bị cho công tác giám sát chuyên đề “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về công tác quy hoạch kể từ khi Luật Quy hoạch có hiệu lực thi hành” trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, cho ý kiến tại phiên họp tháng 04/2022 và trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 3 (tháng 5 - 6/2022), Đoàn giám sát đã nghe 5 Bộ chuyên ngành gồm: Bộ Giao thông vận tải, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Công Thương, Bộ Xây dựng, Bộ Tài nguyên và Môi trường báo cáo từng lĩnh vực cụ thể.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải nhấn mạnh, Bộ Kế hoạch và Đầu tư có vai trò là đầu mối hết sức quan trọng của Chính phủ trong quản lý nhà nước về quy hoạch; tham mưu, tổng hợp về chiến lược quy hoạch, liên quan tới nhiều ngành, nhiều địa phương, tới quy mô, tầm nhìn quy hoạch của cả quốc gia. Do đó, việc nhận diện khách quan, chính xác những kết quả tích cực đạt được cũng như những hạn chế, vướng mắc trong công tác quy hoạch, từ đó làm cơ sở để xác định giải pháp cụ thể đối với từng nội dung là điều rất quan trọng.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải phát biểu khai mạc 

Tại buổi làm việc, Phó Chủ tịch Quốc hội cũng yêu cầu Bộ Kế hoạch và Đầu tư báo cáo rõ nguyên nhân và trách  nhiệm trong việc chậm ban hành các văn bản chi tiết hướng dẫn Luật Quy hoạch; đánh giá cụ thể, khách quan về chính sách pháp luật về công tác quy hoạch và kiến nghị rõ phương án khắc phục những bất cập; Báo cáo rõ những bất cập của Luật Quy hoạch ảnh hưởng như thế nào trong tổ chức lập quy hoạch, chất lượng quy hoạch; Đánh giá tính khả thi của việc tích hợp quy hoạch; Về kinh phí cho hoạt động quy hoạch và đấu thầu lựa chọn tư vấn, làm rõ tiêu chí lựa chọn tư vấn và vai trò của các hội đồng thẩm định, …

Bên cạnh đó, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cũng đề nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư làm rõ cơ sở dự báo, các căn cứ lập quy hoạch ngành, các quy hoạch bên dưới có tính kế thừa, kết nối, đánh giá cách thức rà soát điều chỉnh các quy hoạch bên dưới, ngành tỉnh trước khi phê duyệt quy hoạch tổng thể quốc gia; Làm rõ hơn nguyên nhân trong việc chậm trễ trong công tác việc lập, thẩm định, phê duyệt nhiệm vụ lập quy hoạch của các quy hoạch thuộc hệ thống quốc gia; Báo cáo rõ nguyên nhân chậm ban hành Danh mục quy hoạch được tích hợp vào quy hoạch cấp quốc gia, cấp vùng và cấp tỉnh theo quy dịnh tại khoản 4 Điều 59 của Luật Quy hoạch, Danh mục quy hoạch hết hiệu lực; Trách nhiệm cụ thể của cơ quan, tổ chức và cá nhân.

Liên quan đến hệ thống thông tin và cơ sở dữ liệu quốc gia về quy hoạch, Phó Chủ tịch Quốc hội yêu cầu, Bộ Kế hoạch và đầu tư báo cáo rõ hiện trạng Hệ thống đến thời điểm hiện tại; Những ứng dụng của Hệ thống đối với việc lập quy hoạch trong thời gian qua; Lý do Hệ thống chưa thể hoàn thiện; Trách nhiệm cụ thể của cơ quan, tổ chức, cá nhân; Việc kết nối với các Hệ thống thông tin và cơ sở dữ liệu khác; Đề xuất cụ thể để Hệ thống có thể hoàn thiện và được vận hành, khai thác hiệu quả;…

Tập trung đẩy nhanh tiến độ lập quy hoạch tổng thể quốc gia

Báo cáo tại cuộc làm việc, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương cho biết, về soạn thảo các văn bản quy phạm pháp luật, Bộ đã ban hành Nghị định số 37/2019/NĐ-CP ngày 07 tháng 5 năm 2019 của Chính phủ quy định chi tiết một số quy định của Luật Quy hoạch. Nghị định đã thực hiện đầy đủ việc quy định chi tiết việc lập quy hoạch tổng thể quốc gia, quy hoạch vùng và quy hoạch tỉnh theo phương pháp tích hợp và đảm bảo phù hợp với quy định về việc tích hợp quy hoạch theo quy định tại khoản 2 Điều 10 Luật Quy hoạch.

Ngoài ra, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã phối hợp với các Bộ, ngành có liên quan, để xây dựng các văn bản hướng dẫn, giải đáp các thắc mắc về lập quy hoạch tỉnh theo phương pháp tích hợp và cơ sở dữ liệu quy hoạch tỉnh. Các văn bản được xây dựng căn cứ vào Luật Quy hoạch, Nghị định số 37/2019/NĐ-CP, viện dẫn các quy định có liên quan để giải đáp thắc mắc, hướng dẫn các địa phương nắm được các quy định về phương pháp tiếp cận tích hợp quy hoạch và khuyến khích kỹ thuật xây dựng cơ sở dữ liệu tích hợp quy hoạch, không gây mâu thuẫn, chồng chéo và làm phát sinh thủ tục trái với quy định của pháp luật về quy hoạch.

Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương báo cáo việc thực hiện chính sách, pháp luật về công tác quy hoạch

Về kinh phí cho hoạt động quy hoạch và đấu thầu lựa chọn tư vấn, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư nêu rõ những vướng mắc, bất cập của Thông tư số 08/2019/TT-BKHĐT như: vướng mắc trong xác định chi phí hoạt động gián tiếp; bất cập trong định mức xây dựng cơ sở dữ liệu về quy hoạch;… Đồng thời, nêu rõ những điểm chưa đồng bộ giữa quy định của pháp luật về đấu thầu, pháp luật về đầu tư công và pháp luật quy hoạch.

Về quy hoạch tổng thể quốc gia, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho biết, tiến độ tổng thể lập quy hoạch tổng thể quốc gia sẽ hoàn thành và trình Quốc hội khóa XV xem xét thông qua vào kỳ họp thứ IV (tháng 10 -11/2022), như vậy vẫn sớm hơn so với quy định tại khoản 1 Điều 17 Nghị định số 37/2019/NĐ-CP là 6 tháng. Hiện nay, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang chỉ đạo các cơ quan chuyên môn tập trung đẩy nhanh tiến độ lập quy hoạch tổng thể quốc gia để bù lại thời gian do khởi động chậm so với các mốc tiến độ quy định tại Quyết định số 203/QĐ-HĐQHQG.

Bên cạnh đó, Thứ trưởng Trần Quốc Phương nêu những giải pháp hỗ trợ cho các Bộ và địa phương lập quy hoạch ngành quốc gia và quy hoạch tỉnh khi quy hoạc tổng thể quốc gia chưa được lập; nêu phương án xử lý nếu trường hợp có sự khác nhau giữa quy hoạch tổng thể quốc gia với các quy định cấp dưới được được phê duyệt, triển khai.

Báo cáo việc thực hiện chính sách, pháp luật về công tác quy hoạch, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng chỉ rõ nhưng vấn đề liên quan đến quy hoạch vùng, về hướng dẫn lập và tổ chức thẩm định quy hoạch tỉnh; về rà soát quy hoạch được tích hợp vào quy hoạch cấp quốc gia, quy hoạch vùng và quy hoạch tỉnh, điểu chỉnh quy hoạch thời kỳ 2011-2020; việc rà soát và ban hành Danh mục quy hoạch hết hiệu lực theo quy định tại điểm d khoản 1 Điều 59 Luật Quy hoạch và việc ban hành chính sách thay thế; Hệ thống thông tin và cơ sở dữ liệu quốc gia về quy hoạch; Tiến độ thực hiện các nhiệm vụ đã được giao tại Nghị quyết số 11/NQ-CP.

Chỉ rõ trách nhiệm và xác định giải pháp khắc phục đối với từng nội dung cụ thể

Cho ý kiến tại cuộc làm việc, thành viên Đoàn Giám sát và các đại biểu chia sẻ những khó khăn, thách thức cũng như đánh giá cao nỗ lực của Bộ Kế hoạch và Đầu tư với vai trò là cơ quan đầu mối giúp Chính phủ quản lý nhà nước về quy hoạch. Một số ý kiến đại biểu đề nghị Bộ cần tiếp tục làm rõ hơn nguyên nhân trong việc chậm trễ việc lập, thẩm định, phê duyệt nhiệm vụ lập quy hoạch của các quy hoạch thuộc hệ thống quốc gia.

Có ý kiến đại biểu đặt vấn đề phương pháp lập quy hoạch như hiện nay còn nhiều bất cập. Việc các quy hoạch cấp dưới được phê duyệt trước quy hoạch tổng thể quốc gia có thể ảnh hưởng đến định hướng trong việc lập quy hoạch tổng thể quốc gia. Đại biểu đề nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư làm rõ kinh nghiệm quốc tế đối với việc lập quy hoạch và đưa ra nhận định lập theo phương pháp nào thì phù hợp.

Liên quan đến quy hoạch vùng, nhiều ý kiến cho rằng việc phân vùng chậm đã ảnh hưởng đến tiến độ lập quy hoạch tổng thể quốc gia và quy hoạch vùng. Đồng thời, đến nay việc phân vùng vẫn được phân chia theo 6 vùng tương tự như 6 vùng kinh tế trước đây. Do vậy, đề nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư cần làm rõ việc phân 6 vùng như hiện nay, báo cáo cụ thể tính hợp lý của các vùng.

Bên cạnh đó, nhiều ý kiến đại biểu đề nghị cần phải tiếp tục hoàn thiện chính sách, pháp luật về quy hoạch; nghiên cứu để tiếp tục khắc phục việc chưa thống nhất giữa Luật Quy hoạch và một số Luật khác cũng như các quy định liên quan đến quy hoạch tại các văn bản pháp luật chuyên ngành; Nguyên nhân và trách nhiệm trong việc chậm ban hành các văn bản chi tiết, hướng dẫn thi hành luật Quy hoạch; Giải pháp then chốt, căn cơ để khắc phục, sớm hoàn thành các qui hoạch;…

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải phát biểu kết luận 

Phát biểu kết luận nội dung cuộc làm việc, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cho biết, Đoàn giám sát ghi nhận, đánh giá cao Bộ Kế hoạch và Đầu tư với vai trò là cơ quan đầu mối giúp Chính phủ quản lý nhà nước về quy hoạch. Sau khi Luật Quy hoạch được ban hành, Bộ đã chủ trì, phối hợp với các cơ quan soạn thảo trình Chính phủ để Chính phủ trình Quốc hội, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội ban hành 73 luật, pháp lệnh đồng bộ với Luật Quy hoạch và ban hành Nghị quyết số 751/2019/UBTVQH14 của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội giải thích một số điều của Luật Quy hoạch. Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng là cơ quan chủ trì soạn thảo trình Chính phủ ban hành Nghị định số 37, chủ trì soạn thảo các văn bản chi tiết, hướng dẫn để thi hành Luật quy hoạch. Đồng thời, Bộ còn trực tiếp thực hiện nhiệm vụ lập quy hoạch tổng thể quốc gia; chủ trì lập qui hoạch vùng đồng bằng sông cửu long; thực hiện vai trò chủ đầu tư dự án lập qui hoạch vùng thời kỳ 2021-2030 tầm nhìn 2050.

Phó Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, qua báo cáo của 5 bộ và nghiên cứu các báo cáo của các địa phương cho thấy các bộ và nhiều địa phương đề cập đến việc cần phải hoàn thiện chính sách, pháp luật về quy hoạch; nghiên cứu để tiếp tục khắc phục việc chưa thống nhất giữa Luật Quy hoạch và một số Luật khác cũng như các quy định liên quan đến quy hoạch tại các văn bản pháp luật chuyên ngành.

Lưu ý Luật Quy hoạch và các văn bản hướng dẫn có bất cập; việc Uỷ ban Thường vụ Quốc hội ban hành Nghị quyết số 751/2019/UBTVQH14 là giải pháp tình thế, không thì không thể thực hiện được Luật Quy hoạch, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư hoàn thiện báo cáo, đánh giá rõ hơn các bất cập này, chỉ rõ các bất cập này ảnh hưởng như thế nào đến tổ chức lập quy hoạch, chất lượng các quy hoạch; đánh giá tính khả thi và chất lượng của việc tích hợp quy hoạch cũng như giải pháp điều chỉnh, đồng bộ các qui hoạch; nghiêm túc đánh giá khách quan có cần sửa đổi Luật Quy hoạch và các văn bản hướng dẫn không và cụ thể là sửa đổi như thế nào để hoàn thiện báo cáo gửi Đoàn giám sát.

Phó Chủ tịch Quốc hội cũng nêu rõ, nguyên nhân và trách nhiệm trong việc chậm ban hành các văn bản chi tiết, hướng dẫn thi hành luật Quy hoạch cũng đã được Bộ giải trình. Tuy nhiên Bộ Kế hoạch và Đầu tư mới chỉ tập trung vào việc chậm chễ ban hành Nghị định 37 với nguyên nhân chậm là do phối hợp của một số Bộ ngành trong quá trình soạn thảo Nghị định chưa tốt và cơ quan soạn thảo chưa dự báo được các nội dung sẽ có ý kiến khác nhau. Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị Bộ và các cơ quan liên quan nghiêm túc rút kinh nghiệm đồng thời Bộ cần rà soát để báo cáo thêm về các văn bản khác chậm ban hành và nêu cụ thể hơn trách nhiệm, chỉ rõ bộ ngành, tổ chức, cá nhân nào làm chậm chễ việc ban hành văn bản; Với tư cách là cơ quan giúp Chính phủ quản lý nhà nước về Quy hoạch, Bộ cũng cần rà soát xem còn thiếu các văn bản hướng dẫn không để có giải pháp hoàn thiện (một số nội dung cần hướng dẫn thêm nhất là tích hợp quy hoạch đặc biệt là tích hợp vào quy hoạch tỉnh, điều chỉnh cục bộ, ban hành chính sách, tiêu chuẩn thay thế các qui hoạch sản phẩm; việc sửa đổi nghị định về khu công nghiệp, khu kinh tế cũng cần khẩn trương rà soát…)

Hiện nay quy hoạch tổng thể quốc gia, qui hoạch vùng, quy hoạch tỉnh đều chậm so với yêu cầu, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư hoàn thiện báo cáo và nêu rõ nguyên nhân cơ bản, thực chất dẫn đến việc chậm chễ; giải pháp then chốt, căn cơ để khắc phục, sớm hoàn thành các quy hoạch; Bộ cũng nghiên cứu để có kiến nghị cụ thể với Chính phủ, với Quốc hội nhằm đẩy nhanh tiến độ hoàn thành các quy hoạch.

Phó Chủ tịch Quốc hội cũng nêu rõ, quy hoạch ngành quốc gia lập khi chưa có quy hoạch tổng thể quốc gia nên chưa có định hướng tổng thể, định hướng hành lang kinh tế, dự kiến phân chia vùng… làm cơ sở cập nhật các qui hoạch ngành quốc gia; đồng thời các quy hoạch ngành, vùng, tỉnh, quy hoạch tổng thể quốc gia lập song song, bên cạnh đó việc trao đổi thông tin cũng rất hạn chế do các quy hoạch chưa được duyệt nên các thông tin chỉ là các thông tin khảo sát chưa chính thức để chia sẻ, công tác phối hợp cũng bất cập nên rất khó khăn cho việc xác định căn cứ lập, đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất giữa các quy hoạch, đặc biệt việc lập và tích hợp qui hoạch tỉnh rất khó khăn. Vì vậy, vấn đề này Bộ Kế hoạch và Đầu tư với trách nhiệm cơ quan đầu mối quản lý nhà nước về quy hoạch cần báo cáo rõ, cụ thể hơn trong báo cáo và khẩn trương báo cáo Chính phủ để có giải pháp, hướng dẫn để thực hiện tốt hơn trong thời gian tới, đảm bảo chất lượng các quy hoạch.

Liên quan đến vấn đề lựa chọn tư vấn, các bộ ngành đều đánh giá gặp nhiều khó khăn (về kinh phí, phân bổ kinh phí; về tìm kiếm, đấu thầu lựa chọn tư vấn; về lựa chọn tư vấn nước ngoài; về thông tư 08/2019 của Bộ Kế hoạch và Đầu tư…), đặc biệt vướng mắc, chưa đồng bộ giữa qui định của pháp luật về đấu thầu, pháp luật về đầu tư công và pháp luật về qui hoạch để bố trí kinh phí cho hoạt động qui hoạch và đấu thầu lựa chọn tư vấn. Do đó, Phó Chủ tịch Quốc hội  đề nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư phân tích kỹ hơn và đề xuất rõ giải pháp khắc phục cũng như đề xuất sửa đổi các mâu thuẫn của hệ thống pháp luật.

Bên cạnh đó, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải cũng đề nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư báo cáo rõ nguyên nhân cụ thể trách nhiệm các cơ quan, tổ chức, cá nhân việc chậm ban hành danh mục quy hoạch được tích hợp vào quy hoạch cấp quốc gia, cấp vùng và cấp tỉnh, chậm ban hành danh mục quy hoạch hết hiệu lực; Nhiều ý kiến cho rằng việc bỏ nhiều quy hoạch sản phẩm thay thế bằng các chính sách, chiến lược, đề án còn có những nội dung chưa hợp lý, có ý kiến cho rằng các quy hoạch chuyên ngành ở phụ lục của Luật quy hoạch còn thiếu một số qui hoạch: Đề nghị Bộ nghiên cứu kỹ các ý kiến này; đánh giá có cần phải điều chỉnh Luật Quy hoạch và phụ lục các quy hoạch chuyên ngành không.

Về Hệ thống thông tin và cơ sở dữ liệu quốc gia về quy hoạch đến nay chưa hoàn thiện ảnh hưởng đến việc tra cứu, chia sẻ thông tin, cập nhật thông tin để hoàn thiện các qui hoạch đang lập song song, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị Bộ báo cáo cụ thể trách nhiệm của tổ chức, cá nhân để chấn chỉnh; và có giải pháp để nhanh chóng hoàn thiện hệ thống thông tin và khẩn trương chậm ban hành thông tư hướng dẫn việc xây dựng, quản lý, khai thác vận hành hệ thống thông tin và cơ sở dữ liệu quốc gia về quy hoạch.

Phó Chủ tịch Quốc hội cũng yêu cầu Bộ Kế hoạch và Đầu tư tổng hợp ý kiến Đoàn giám sát, ý kiến các bộ, ngành đã phát biểu trong các cuộc làm việc để hoàn chỉnh báo cáo của Bộ cũng như tham mưu cho Chính phủ hoàn thiện báo cáo của Chính phủ sớm gửi lại để Đoàn giám sát làm việc với lãnh đạo Chính phủ; Đề nghị bộ phận giúp việc Đoàn giám sát khẩn trương tổng hợp ý kiến 6 cuộc làm việc; chuẩn bị tốt cuộc làm việc trực tuyến với một số địa phương để có thêm căn cứ, thông tin, tập trung vào các nội dung chưa rõ hoặc có ý kiến khác nhau để đi sâu tìm hiểu, làm rõ thêm.

Cổng thông tin điện tử Quốc hội trân trọng giới thiệu một số hình ảnh tại buổi giám sát: