Qua thảo luận, ý kiến của các đại biểu Quốc hội đánh giá thực hiện Nghị quyết của Quốc hội về tổ chức lấy ý kiến nhân dân vào Dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992, các cơ quan, tổ chức, địa phương đã triển khai khẩn trương, đồng bộ, dân chủ, rộng khắp và đúng tiến độ. Việc lấy ý kiến nhân dân về Dự thảo sửa đổi Hiến pháp đã thu hút sự quan tâm sâu sắc, đồng tình ủng hộ của đông đảo các tầng lớp nhân dân. Dự thảo sửa đổi Hiến pháp đã được phổ biến, tuyên truyền trên các phương tiện thông tin đại chúng và được tổ chức góp ý bằng nhiều hình thức thích hợp...
Các đại biểu Quốc hội đánh giá hoạt động lấy ý kiến nhân dân về Dự thảo sửa đổi Hiến pháp thực sự là đợt sinh hoạt chính trị - pháp lý dân chủ, sâu rộng trong các tầng lớp nhân dân và cả hệ thống chính trị. Việc lấy ý kiến nhân dân không chỉ huy động được sự tham gia tích cực của nhân dân ở trong nước và đồng bào Việt Nam ở nước ngoài để góp ý, hoàn thiện Dự thảo mà còn phát huy quyền làm chủ của nhân dân, nâng cao nhận thức và ý thức trách nhiệm của mỗi cá nhân, cơ quan, tổ chức đối với việc xây dựng Dự thảo Hiến pháp, cũng như thực thi Hiến pháp sau này.
Đại biểu Nguyễn Bắc Son (Hà Nội) đánh giá ngoài việc tạo hiệu ứng xã hội rất lớn tới hơn 26 triệu lượt ý kiến góp ý của nhân dân về Dự thảo sửa đổi Hiến pháp, đã có rất nhiều ý kiến tâm huyết của đồng bào cả nước được tổng hợp gửi về Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp.
Đại biểu nhấn mạnh sự chủ động, tích cực của các cơ quan thông tấn báo chí trong việc tuyên truyền, hướng dẫn nhân dân đóng góp ý kiến vào dự thảo sửa đổi Hiến pháp, phán ánh những ý kiến tâm huyết của nhân dân tới Đảng và Nhà nước...
Thống nhất tiếp tục quy định tên nước là Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam
Tại các tổ thảo luận, các đại biểu đã cho ý kiến cụ thể về nhiều nội dung trong dự thảo sửa đổi Hiến pháp. Thảo luận về Điều 1, đa số ý kiến đề nghị tiếp tục quy định tên nước là Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Các ý kiến phân tích tên gọi này ra đời trong bối cảnh nước ta vừa hoàn thành cuộc cách mạng dân tộc dân chủ, thống nhất đất nước, cả nước đi lên chủ nghĩa xã hội, khẳng định rõ con đường, mục tiêu xây dựng chế độ XHCN của Đảng, Nhà nước và nhân dân ta. Tên gọi này đã được sử dụng ổn định từ tháng 7 năm 1976 đến nay, đã được chính thức ghi nhận trong Hiến pháp năm 1980 và Hiến pháp năm 1992. Việc giữ nguyên tên nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhằm tiếp tục khẳng định mục tiêu, con đường xây dựng và phát triển đất nước lên chủ nghĩa xã hội.
Thể hiện sự nhất trí với giải trình, tiếp thu, chỉnh lý của Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp, đại biểu Đào Văn Bình (Hà Nội) nêu rõ tên nước là Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam hoặc Việt Nam dân chủ cộng hòa đều thể hiện rõ chính thể của nước ta là cộng hòa, bản chất của Nhà nước ta là Nhà nước dân chủ. Tuy nhiên, việc giữ nguyên tên nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhằm tiếp tục khẳng định mục tiêu, con đường xây dựng và phát triển đất nước lên chủ nghĩa xã hội, bảo đảm tính ổn định, tránh việc phải thay đổi về quốc huy, con dấu, quốc hiệu trên các văn bản, giấy tờ. Hơn nữa, trải qua 37 năm, tên gọi này đã trở nên quen thuộc đối với nhân dân Việt Nam và bạn bè quốc tế.
Khẳng định vai trò lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước và xã hội
Thảo luận Điều 4, nhiều ý kiến tán thành việc khẳng định vai trò lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước và xã hội, tán thành bổ sung quy định Đảng gắn bó mật thiết với nhân dân, chịu sự giám sát của nhân dân, chịu trách nhiệm trước nhân dân về những quyết định của mình trong dự thảo sửa đổi Hiến pháp. Các ý kiến cho rằng việc giữ Điều 4 quy định về vai trò lãnh đạo của Đảng là cần thiết. Quy định này kế thừa quy định tại Điều 4 của Hiến pháp hiện hành, khẳng định tính lịch sử, tính tất yếu khách quan sự lãnh đạo của Đảng đối với quá trình cách mạng, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc của nước ta.
Nhiều ý kiến tán thành với nội dung Điều 4 như Dự thảo đã công bố vì đã thể hiện một cách đầy đủ các nội dung và tinh thần của Cương lĩnh, Điều lệ Đảng về bản chất giai cấp, nền tảng tư tưởng của Đảng.
Đại biểu Trương Thị Ánh (Thành phố Hồ Chí Minh) đồng tình về cách kết cấu 3 khoản trong Điều 4. Đặc biệt đại biểu tán thành với giải trình của Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp về ý kiến đề nghị làm rõ hơn cơ chế lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nước và xã hội, cơ chế chịu trách nhiệm của Đảng và cơ chế để nhân dân giám sát Đảng.
Theo đại biểu, Đảng Cộng sản Việt Nam là Đảng cầm quyền, lãnh đạo Nhà nước và xã hội. Đảng lãnh đạo thông qua Cương lĩnh, chiến lược, các định hướng và chính sách, chủ trương lớn của mình... Cách thức, nội dung lãnh đạo được thể hiện linh hoạt, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ của từng giai đoạn, từng thời kỳ. Bên cạnh đó, quy định mọi tổ chức Đảng, đảng viên hoạt động trong khuôn khổ Hiến pháp và pháp luật hiện đã là một bảo đảm quan trọng để nhân dân có điều kiện giám sát, giúp cho Đảng ta ngày càng trong sạch, vững mạnh hơn, xứng đáng là lực lượng lãnh đạo Nhà nước và xã hội.
Đánh giá cao việc ghi nhận các quyền con người trong Dự thảo sửa đổi Hiến pháp
Thảo luận chương 2, về quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân, nhiều ý kiến đánh giá cao việc ghi nhận các quyền con người trong Dự thảo đã bao quát hầu hết các quyền cơ bản về dân sự, chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa của con người theo các điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên.
Một số ý kiến đánh giá Dự thảo tiếp tục khẳng định và làm rõ hơn các quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân trong Hiến pháp năm 1992, đồng thời, Dự thảo cũng đã bổ sung một số quyền mới.
Cho ý kiến về khoản 1 Điều 25 quy định các tôn giáo bình đẳng trước pháp luật, đại biểu Nguyễn Minh Quang (Hà Nội) đề nghị chỉnh sửa lại là các tôn giáo được nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam công nhận bình đẳng trước pháp luật bởi hiện nay cũng có tôn giáo không được Nhà nước công nhận nhưng vẫn lén lút hoạt động, có ý đồ lôi kéo, kích động nhân dân...
Về đề nghị xem lại cách quy định về quyền con người và quyền công dân, tách riêng quyền con người, quyền công dân thành các mục khác nhau trong dự thảo Hiến pháp, một số ý kiến tán thành với Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp cho rằng quyền con người, quyền công dân có mối quan hệ hữu cơ, gắn bó, nên Dự thảo không tách bạch thành các mục riêng về quyền con người và quyền công dân, mà quy định theo kết cấu của các Công ước quốc tế về quyền con người.
Khẳng định đất đai thuộc sở hữu toàn dân
Một nội dung quan trọng, được nhiều đại biểu Quốc hội cho ý kiến là vấn đề về sở hữu đất đai. Nhiều ý kiến cho rằng dự thảo Hiến pháp tiếp tục khẳng định đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu là phù hợp.
Đại biểu Thân Đức Nam (Đà Nẵng) cho rằng vấn đề sở hữu về đất đai không chỉ là vấn đề kinh tế mà còn là vấn đề chính trị- xã hội, an ninh- quốc phòng. Bản chất Nhà nước Việt Nam là nhà nước của dân, do dân và vì dân, do đó nhân dân phải là chủ sở hữu với tư liệu sản xuất đặc biệt quý giá là đất đai và được hưởng từ giá trị của đất đai dưới mọi hình thức. Sở hữu toàn dân tạo điều kiện để những người lao động có thể tiếp cận đất đai, tạo cơ chế để người lao động có quyền hưởng lợi ích từ đất đai một cách công bằng hơn và bình đẳng hơn.
Đại biểu phân tích việc khẳng định Nhà nước là đại diện duy nhất cho nhân dân sở hữu đối với đất đai cũng là hoàn toàn đúng đắn.
Về thu hồi đất (Điều 58), nhiều đại biểu đánh giá đa số các khiếu kiện liên quan đến đất đai là do người dân bức xúc trong việc Nhà nước thu hồi đất để thực hiện các dự án phát triển kinh tế- xã hội mà việc bồi thường cho người dân có đất bị thu hồi chưa thỏa đáng, chưa hài hòa được lợi ích của người bị thu hồi đất và chủ dự án đầu tư. Nhiều ý kiến đề nghị trong dự thảo Hiến pháp cần có quy định rõ ràng, chặt chẽ về vấn đề này. Có ý kiến đánh giá Khoản 3, Điều 58 của Dự thảo lần này đã bổ sung thêm quy định: Các trường hợp thu hồi đất do luật định. Việc thu hồi đất phải có bồi thường, công khai, minh bạch, công bằng theo quy định của pháp luật.
Việc xác định rõ một số nguyên tắc trong việc thu hồi đất như trong Dự thảo sẽ góp phần hạn chế việc lạm dụng quy định của pháp luật để thu hồi đất tràn lan, đồng thời cũng là định hướng quan trọng để sửa đổi Luật Đất đai cho phù hợp yêu cầu thực tế.
Còn băn khoăn về các trường hợp thu hồi đất, đại biểu Nguyễn Thị Quyết Tâm (Thành phố Hồ Chí Minh) đề nghị vấn đề bồi thường cần phải được phân định rõ ràng, cần định nghĩa rõ việc thu hồi. Đại biểu đề nghị cần quy định rõ những trường hợp thu hồi cùng 1 dự án, cùng 1 địa bàn... có mức đền bù ngang nhau không có sự phân biệt tính chất của dự án trong bồi thường cho người dân.
Theo đại biểu, nếu không làm rõ điều này thì tình trạng khiếu kiện, khiếu nại về đất đai sẽ kéo dài.
Cần thiết thành lập Hội đồng Hiến pháp
Về Hội đồng Hiến pháp (Điều 120), Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp cho rằng Hiến pháp hiện hành đã xác định cơ chế bảo vệ Hiến pháp thông qua các quy định về vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan trong bộ máy nhà nước, đặc biệt là Quốc hội và các cơ quan của Quốc hội. Cơ chế bảo vệ Hiến pháp hiện hành cơ bản phù hợp với tính chất và đặc điểm mô hình tổ chức bộ máy của Nhà nước Việt Nam nhưng thực tiễn thời gian qua cho thấy, cơ chế này chưa thực sự hiệu quả nên cần tiếp tục hoàn thiện. Cùng với việc tiếp tục khẳng định và hoàn thiện cơ chế bảo vệ Hiến pháp hiện hành, Dự thảo đề xuất phương án thành lập Hội đồng Hiến pháp.
Theo Ủy ban, quy định về Hội đồng Hiến pháp như trong Dự thảo không mâu thuẫn với quy định Quốc hội là cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất, đồng thời thể hiện nguyên tắc quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp và kiểm soát giữa các cơ quan trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp.
Qua thảo luận, nhiều ý kiến tán thành với sự cần thiết thành lập Hội đồng Hiến pháp, nhưng đề nghị bổ sung thêm nhiệm vụ, quyền hạn đối với thiết chế này cho phù hợp với yêu cầu và đòi hỏi của thực tiễn.
Đại biểu Trần Ngọc Vinh (Hải Phòng) đánh giá Hội đồng Hiến pháp là một chế định mới, nếu quy định như dự thảo thì đây mới chỉ là cơ quan tham mưu và nếu vận hành thì sẽ chỉ phát huy tác dụng ở mức độ.
Đại biểu cũng nêu băn khoăn nếu thành lập Hội đồng Hiến pháp thì có chồng chéo với hoạt động của một số cơ quan cũng như một số ủy ban của Quốc hội hiện nay hay không.
Đại biểu Chu Sơn Hà (Hà Nội) không tán thành với những quan điểm cho rằng việc thành lập Hội đồng Hiến pháp sẽ làm phình thêm bộ máy nhà nước, vì theo đại biểu trong Dự thảo chỉ quy định một số thành viên đang giữ những chức vụ trong cơ quan quản lý nhà nước tham gia Hội đồng. Đại biểu tán thành cần thiết thành lập Hội đồng Hiến pháp để khắc phục những việc không làm đúng Hiến pháp và nhấn mạnh cần qui định rõ trách nhiệm cũng như quyền năng của Hội đồng Hiến pháp.
Tại phiên họp, các đại biểu Quốc hội đã thảo luận cho ý kiến cụ thể về nhiều nội dung khác trong dự thảo sửa đổi Hiến pháp. Thảo luận về mô hình chính quyền địa phương, nhiều ý kiến cho rằng mô hình chính quyền địa phương ở Việt Nam hiện nay đang đứng trước thực tế cần đổi mới để phù hợp với tình hình mới, trình độ phát triển của đất nước.
Ủy ban dự thảo sửa đổi Hiến pháp trình Quốc hội 2 phương án về mô hình chính quyền địa phương. Phương án 1: Giữ quy định về đơn vị hành chính và quy định khái quát về việc tổ chức chính quyền địa phương. Theo phương án này thì Chương IX gồm 2 điều, một điều quy định về đơn vị hành chính, một điều quy định về việc thành lập, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của chính quyền địa phương do luật định. Phương án 2: Giữ quy định về đơn vị hành chính và tổ chức chính quyền địa phương như Hiến pháp hiện hành.
Theo chương trình, trong hai ngày 3 và 4/6, các đại biểu Quốc hội tiếp tục cho ý kiến tại hội trường về dự thảo sửa đổi Hiến pháp năm 1992. Phiên họp quan trọng này sẽ được phát thanh, truyền hình trực tiếp để cử tri cả nước theo dõi./.