Cần xác định chính xác mục tiêu, chỉ tiêu cụ thể
Về hiệu quả kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh và phát triển bền vững của Chương trình, Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh cho biết, Ủy ban cơ bản tán thành với đánh giá về hiệu quả kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh và phát triển bền vững của Chương trình. Tuy nhiên, để giảm nghèo đa chiều thực sự bền vững, phải giảm tỷ lệ tái nghèo, tỷ lệ hộ nghèo phát sinh, Chương trình cần có các giải pháp thoát nghèo bền vững, đủ sức chống chịu, vượt qua các thách thức của thiên tai, dịch bệnh như thông qua tạo việc làm cho người nghèo, đảm bảo mỗi hộ nghèo có ít nhất một việc làm bền vững, tạo điều kiện cho hộ nghèo được tiếp cận với các chiều dịch vụ xã hội cơ bản thực sự bền vững; dự báo kết quả duy trì các mục tiêu, chỉ tiêu sau khi Chương trình kết thúc để đánh giá tính bền vững của Chương trình.
Bên cạnh đó, hiện chưa có số liệu cụ thể về tình trạng nghèo theo chuẩn nghèo đa chiều nên khó xác định chính xác mục tiêu, chỉ tiêu cụ thể. Ủy ban Xã hội đề nghị, sau khi Quốc hội quyết định chủ trương đầu tư, Chính phủ trước khi quyết định Chương trình cần khẩn trương tổ chức tổng điều tra hộ nghèo, hộ cận nghèo làm cơ sở xây dựng các mục tiêu, chỉ tiêu, đồng thời tiếp tục rà soát, điều chỉnh theo hướng: Các mục tiêu cụ thể cần định lượng được kết quả thực hiện, hiện có đến 7/8 mục tiêu cụ thể chưa định lượng được, đồng thời bổ sung các chỉ tiêu để đo lường được hết các mục tiêu cụ thể; đảm bảo không có sự trùng lặp giữa các chỉ tiêu. Bảo đảm tính khả thi của các chỉ tiêu, trong đó có chỉ tiêu “Phấn đấu giảm 1/2 số hộ cận nghèo so với đầu kỳ theo tiêu chí nghèo đa chiều của quốc gia”. Các mục tiêu, chỉ tiêu cần có số liệu phân tách giới để có cơ sở đánh giá kết quả việc lồng ghép giới trong Chương trình.
Bảo đảm nguồn lực thực hiện từ ngân sách trung ương
Về nguồn lực thực hiện, Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh cho biết, Ủy ban Xã hội thống nhất với số vốn dự kiến bố trí đầu tư từ ngân sách Trung ương, đồng thời đề nghị Chính phủ: cần khẩn trương rà soát không sử dụng vốn của Chương trình để chi các hoạt động có tính chất chi thường xuyên thuộc nhiệm vụ quản lý nhà nước hoặc chế độ, chính sách cho đối tượng đã được quy định tại pháp luật có liên quan. Bảo đảm đầu tư có trọng tâm, trọng điểm, không phân tán, dàn trải, manh mún; phải đúng, phải trúng các mục tiêu, định hướng, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội đề ra. Bảo đảm tính khả thi của việc bố trí vốn ngân sách trung ương trong năm 2021 cho Chương trình để tránh gián đoạn, giảm hiệu quả thực hiện Chương trình. Cân nhắc việc bố trí tỷ trọng vốn lớn vào năm cuối cùng của giai đoạn.
Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh trình bày báo cáo thẩm tra
Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh cũng lưu ý không nên huy động ngân sách địa phương quá lớn khi hầu hết các địa phương đều gặp khó khăn về nguồn thu do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19. Ngoài ra, đề nghị Chính phủ có kế hoạch bổ sung nguồn vốn cần đầu tư thêm cho Ngân hàng Chính sách xã hội Việt Nam để thực hiện các chương trình tín dụng chính sách xã hội đối với các đối tượng của Chương trình.
Đảm bảo thực hiện thực chất, hiệu quả các mục tiêu, chỉ tiêu Chương trình
Về cơ chế, giải pháp thực hiện Chương trình, Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh đề nghị Chính phủ quan tâm thực hiện quán triệt một số nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm của Chỉ thị số 05-CT/TW; Kế thừa tinh thần cốt lõi của Nghị quyết 76/2014/QH13 của Quốc hội là thực hiện chính sách hỗ trợ có điều kiện gắn với đối tượng, địa bàn và thời gian thụ hưởng. Đổi mới quy trình xác định đối tượng nghèo, trong đó Ủy ban nhân dân cấp xã hướng dẫn các hộ gia đình tự đối chiếu theo chuẩn nghèo và đăng ký nếu đủ điều kiện. Tiếp tục rà soát, tích hợp chính sách theo hướng tập trung chính sách, nguồn lực, tăng khả năng tiếp cận chính sách của đối tượng. Ưu tiên hỗ trợ đối với hộ nghèo là gia đình có công với cách mạng.
Chính phủ cần xây dựng tiêu chí phân bổ ngân sách nhà nước về giảm nghèo hợp lý, ưu tiên đầu tư nguồn lực theo nguyên nhân nghèo đặc biệt trong việc tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản. Tăng cường huy động các nguồn lực ngoài ngân sách. Cân đối, bố trí đủ nguồn lực thực hiện các chương trình tín dụng chính sách xã hội.
Chỉ đạo thực hiện hiệu quả hoạt động truyền thông giảm nghèo, nâng cao ý thức tự vươn lên thoát nghèo, phát huy vai trò, nội lực của người nghèo và cộng đồng; biểu dương, khen thưởng các địa phương, cộng đồng, hộ nghèo phấn đấu và có thành tích thoát nghèo bền vững.
Tiếp tục đổi mới cơ chế điều hành, chủ trì, phân công, phân cấp, phối hợp trong công tác giảm nghèo; có cơ chế kiểm tra, giám sát các nguồn vốn ngoài ngân sách nhà nước. Xử lý nghiêm các hành vi vi phạm pháp luật trong lĩnh vực giảm nghèo. Đảm bảo đánh giá đúng thực chất kết quả thực hiện mục tiêu, chỉ tiêu Chương trình.
Ngoài ra, Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh cho biết, một số dự án, tiểu dự án của 3 Chương trình mục tiêu quốc gia (Chương trình về Giảm nghèo bền vững, Xây dựng nông thôn mới và Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 – 2030) có sự trùng lặp về nội dung thực hiện tại cùng địa bàn nông thôn do chưa làm rõ chính xác đối tượng, địa bàn, chưa cụ thể hóa nội dung hỗ trợ, đầu tư.
Việc Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới không đầu tư tại địa bàn đầu tư của Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững có thể làm cho các xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang, các xã thuộc huyện nghèo khó đạt chuẩn nông thôn mới và mâu thuẫn với mục tiêu cụ thể của Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới. Nếu tách bạch nội dung chương trình nào dùng vốn chương trình đó và một địa bàn chỉ đầu tư một Chương trình mục tiêu quốc gia sẽ dẫn đến một số nội dung đầu tư manh mún, nhỏ giọt không bảo đảm tính bền vững, kém hiệu quả, chậm đạt mục tiêu.
Do đó, đề nghị Chính phủ chỉ đạo các cơ quan chủ trì 03 Chương trình phối hợp rà soát, phân tích, đánh giá, làm rõ các nội dung, hoạt động trùng lặp hoặc bỏ sót để đề xuất cơ chế lồng ghép chính sách, tích hợp nguồn lực giữa các Chương trình, bảo đảm hiệu quả nguồn lực đầu tư.
Đại biểu Quốc hội tại phiên họp toàn thể hội trường
Thẩm tra của Ủy ban Xã hội của Quốc hội cũng đánh giá kết quả thực hiện một số dự án thành phần trong Chương trình ở giai đoạn trước gồm: Dự án 1. Hỗ trợ đầu tư phát triển hạ tầng kinh tế - xã hội các huyện nghèo, các xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang, ven biển và hải đảo; Dự án 2. Đa dạng hóa sinh kế, phát triển mô hình giảm nghèo; Dự án 3 Hỗ trợ phát triển sản xuất, cải thiện dinh dưỡng; Dự án 4. Phát triển giáo dục nghề nghiệp, việc làm và nhà ở; Dự án 5. Truyền thông và giảm nghèo về thông tin; Dự án 6. Nâng cao năng lực và giám sát, đánh giá Chương trình và đề nghị một số nội dung để bảo đảm hiệu quả triển khai trong giai đoạn tới.
Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội Nguyễn Thúy Anh đề nghị Quốc hội xem xét, ban hành Nghị quyết phê duyệt chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia Giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025. Trên cơ sở Nghị quyết phê duyệt chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia của Quốc hội, Chính phủ chỉ đạo xây dựng báo cáo khả thi và tổ chức thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia theo quy định của pháp luật./.