Đại biểu Nguyễn Trung Thu- Long An chất vấn Bộ trưởng Bộ Tư pháp Ảnh: Đình Nam
Trả lời chất vấn của đại biểu, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường chỉ rõ, để quy định chi tiết thi hành Luật công chứng có hiệu lực từ 01/01/2015, Chính phủ, Bộ Tư pháp được giao ban hành 3 văn bản gồm 1 nghị định và 2 thông tư, kết quả đã ban hành đầy đủ 3 văn bản.
Đối với Luật đất đai có hiệu lực từ 01/07/2014 để quy định chi tiết thi hành luật này thì Chính phủ và Bộ Tài nguyên và Môi trường được giao ban hành 14 văn bản gồm 6 nghị định của Chính phủ và 8 thông tư của Bộ Tài nguyên và Môi trường. Kết quả là có 14/14 văn bản đã được ban hành cơ bản kịp thời và có hiệu lực cùng với ngày có hiệu lực của luật.
Tuy nhiên, việc ban hành văn bản quy định chi tiết Luật công chứng so với Luật đất đai nhìn chung còn chậm, chậm nhất là 7 tháng, sớm nhất là chậm 4 tháng. Bộ Tư pháp xin nhận khuyết điểm về vấn đề đó.
Về tính đồng bộ của các luật ban hành, Bộ trưởng Hà Hùng Cường khẳng định với đại biểu Quốc hội là trong các văn bản nêu trên không có sự thiếu đồng bộ, không có việc không sát thực tiễn.
Ngược lại, trong quá trình xây dựng Luật công chứng cũng như quy định chi tiết thi hành luật này, Chính phủ, Bộ Tư pháp đã rất quan tâm đến việc đơn giản hóa thủ tục hành chính. Cụ thể như: Đã bổ sung quy định khi yêu cầu công chứng thay vì phải nộp bản sao có chứng thực thì người yêu cầu công chứng chỉ cần nộp bản chụp và xuất trình bản chính để đối chiếu hoặc chỉ cần trình bản chính để công chứng viên sao chụp và đối chiếu.
Mở rộng thẩm quyền cho công chứng viên được chứng thực bản sao từ bản chính, chứng thực chữ ký của cá nhân công chứng bản dịch bên cạnh thẩm quyền của Ủy ban cấp huyện và cấp xã, cũng để tạo thuận lợi cho người dân có 1 cửa. Quy định về ủy quyền công chứng, theo đó người ủy quyền, người được ủy quyền ở các địa phương khác nhau, kể cả ở nước ngoài cũng có thể ủy quyền cho nhau mà không cần gặp mặt nhau tại cơ quan chứng thực, càng không phải cùng nhau đến văn phòng công chứng như đại biểu nêu.
Về việc hướng dẫn các địa phương thực hiện nghiêm túc quy định mới của Luật đất đai, tránh tình trạng bắt buộc người dân phải công chứng tại tổ chức hành nghề công chứng. Trên cơ sở ý kiến trao đổi và ý kiến bằng văn bản của lãnh đạo Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Xây dựng, Văn phòng Chính phủ,... Bộ Tư pháp đã có hai công văn tháng 11/2014 và tháng 6/2015 để hướng dẫn Ủy ban các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương về việc này. Theo đó, tổ chức, cá nhân khi thực hiện các quyền chuyển nhượng, tặng, cho, thế chấp, góp vốn bằng quyền sử dụng đất, được lựa chọn công chứng tại tổ chức hành nghề công chứng hoặc chứng thực tại ủy ban nhân dân cấp xã.
Đồng thời, Bộ Tư pháp cũng đề nghị Ủy ban các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương chỉ đạo các Sở Tư pháp, các tổ chức hành nghề công chứng, ủy ban cấp xã trên địa bàn khi người dân đến tiếp cận với dịch vụ này thì tăng cường tuyên truyền, giải thích rõ để người dân, tổ chức, cá nhân khi giao kết hợp đồng văn bản về quyền sử dụng đất hiểu được sự giống nhau và khác nhau giữa công chứng và chứng thực. Đặc biệt là hệ quả pháp lý rất khác nhau giữa công chứng và chứng thực để từ đó người dân tự quyết định việc lựa chọn công chứng hay chứng thực phù hợp với nhu cầu, điều kiện hoàn cảnh của mình.
Tuy nhiên, trong khâu giải quyết kiến nghị của cử tri, Bộ Tư pháp xin khuyết điểm về sự chậm trễ. Báo cáo với Quốc hội và nhân dân, cả hai sự chậm trễ nêu trên của Bộ Tư pháp chủ yếu do khâu phối kết hợp giữa các bộ, ngành trung ương còn chưa được kịp thời. Rút kinh nghiệm từ vấn đề này, Bộ Tư pháp cũng mong các bộ có liên quan chia sẻ và cùng nhau khắc phục trong thời gian tới.
Bộ trưởng Bộ Tư pháp Hà Hùng Cường trả lời chất vấn các đại biểu Quốc hội
Về vấn đề đại biểu Quốc hội phản ánh, thủ tục công chứng hợp đồng thế chấp quyền sử dụng đất hiện nay mặc dù đã được đơn giản hóa nhưng vẫn rất phức tạp, gây phiền hà cho người dân nhất là các gia đình ở nông thôn.
Bộ trưởng Bộ Tư pháp giải thích, thủ tục phức tạp, phiền hà này không phải do các quy định của Luật công chứng gây ra mà từ quy định của các luật về nội dung như Bộ luật dân sự, Luật đất đai, các văn bản hướng dẫn thi hành Luật đất đai, đặc biệt Bộ luật dân sự, với tư cách là một Bộ luật nền mà Luật đất đai phải tuân thủ và một phần do thực tiễn lịch sử quản lý, sử dụng đất đai khá phức tạp ở nước ta để lại.
Để khắc phục bất cập này của pháp luật về nội dung, giảm phiền hà trong việc chứng thực các hợp đồng về quyền sử dụng đất, trong đó có hợp đồng thế chấp, Bộ trưởng Hà Hùng Cường cho biết Chính phủ đã trình Quốc hội dự thảo Bộ luật dân sự (sửa đổi), đã tổ chức lấy ý kiến nhân dân và được sự đồng thuận cao theo hướng không quy định hộ gia đình là chủ thể của quan hệ pháp luật dân sự, hộ gia đình tham gia quan hệ dân sự thông qua người đại diện của hộ.
Nếu quy định này được Quốc hội thông qua tại kỳ họp này thì các quy định có liên quan đến hộ gia đình là chủ thể quyền sử dụng đất trong Luật đất đai và các văn bản quy định chi tiết thi hành sẽ được sửa đổi, bổ sung cho phù hợp. Đồng thời khẳng định, đây sẽ là giải pháp căn cơ để giảm thiểu thủ tục hành chính, không còn việc tất cả các thành viên hộ gia đình phải có mặt hoặc không có mặt thì phải có giấy ủy quyền để ký hợp đồng thế chấp giao dịch khi phải công chứng, chứng thực.