THẢO LUẬN TỔ 10: RÀ SOÁT, ĐÁNH GIÁ KỸ LƯỠNG VỀ TÍNH KHẢ THI ĐỐI VỚI MỘT SỐ CHÍNH SÁCH MỚI ĐƯỢC QUY ĐỊNH TẠI DỰ THẢO LUẬT TỔ CHỨC TÒA ÁN NHÂN DÂN (SỬA ĐỔI)

HOÀN THIỆN TỔ CHỨC BỘ MÁY, NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG, HIỆU LỰC, HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG VÀ UY TÍN CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN

Toàn cảnh Phiên thảo luận tại Tổ 10

Thảo luận tại Tổ 10, gồm 03 Đoàn ĐBQH các tỉnh: Thái Bình, Ninh Thuận, Bạc Liêu. Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy, Trưởng Đoàn ĐBQH tỉnh Bạc Liêu Lữ Văn Hùng điều hành nội dung phiên thảo luận.

Kết cấu của dự thảo Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi) gồm 154 Điều được bố cục thành 09 chương; trong đó, bổ sung 54 điều mới, sửa đổi 93 điều, giữ nguyên: 07 điều. Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung 05 nội dung lớn như sau: Về nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa án; Về hoàn thiện tổ chức bộ máy của Tòa án; Về đổi mới, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực của Tòa án; Về Hội đồng tuyển chọn, giám sát Thẩm phán quốc gia; Đổi mới chế định nhân dân tham gia xét xử. Ngoài ra, dự thảo Luật còn quy định chặt chẽ về: Tổ chức xét xử; Bảo vệ Tòa án; Điều kiện bảo đảm; Tòa án điện tử; Hợp tác quốc tế; Chế độ khen thưởng, kỷ luật; Điều khoản thi hành;…

Cho ý kiến về Dự án Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi), các đại biểu tán thành sự cần thiết sửa đổi Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (TAND) nhằm đẩy mạnh cải cách tư pháp, tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới với các lý do nêu trong Tờ trình của TANDTC.

Tuy nhiên để bảo đảm dự thảo luật phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng; tính hợp hiến, hợp pháp, tính thống nhất với hệ thống pháp luật, các đại biểu cũng đề nghị cơ quan thẩm tra, cơ quan chủ trì soạn thảo cần tiếp tục nghiên cứu, rà soát, đánh giá kỹ hơn về tính khả thi và nguồn lực thực hiện một số quy định, nhất là nội dung mới, chính sách mới được quy định trong dự thảo Luật để bảo đảm thi hành.

 Đại biểu Nguyễn Văn Huy – Đoàn ĐBQH tỉnh Thái Bình 

Quan tâm tới quy định về Tòa án nhân dân sơ thẩm chuyên biệt, đại biểu Nguyễn Văn Huy – Đoàn ĐBQH tỉnh Thái Bình cho biết, việc thành lập Tòa án này để giải quyết một số loại vụ việc đặc thù, có tính chuyên môn sâu đáp ứng yêu cầu của thực tiễn là phù hợp và cần thiết; góp phần giải quyết nhiệm vụ “xây dựng nền tư pháp chuyên nghiệp” được đặt ra trong Nghị quyết số 27 của Trung ương.

Theo đại biểu tỉnh Thái Bình, trên thực tế, Thẩm phán cùng một lúc phải xét xử các vụ việc ở nhiều lĩnh vực khác nhau chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến chất lượng xét xử. Thẩm phán cần được chuyên môn hóa càng sâu, càng cụ thể lĩnh vực xét xử thì hiệu quả, chất lượng càng được nâng cao. Việc tổ chức TAND sơ thẩm chuyên biệt đối với một số loại án khó sẽ phát huy trình độ chuyên môn sâu của Thẩm phán, Hội thẩm, từ đó nâng cao chất lượng giải quyết loại án này, đặc biệt là các loại án, như: án về phá sản, án về sở hữu trí tuệ,…

Tuy nhiên, đại biểu cũng bày tỏ băn khoăn là với quy định như vậy thì có làm tăng đầu mối, biên chế hay không. Đề nghị cần được làm rõ trong báo cáo đánh giá tác động. Ngoài ra, với việc thành lập TAND sơ thẩm chuyên biệt tại địa hạt pháp lý nào; số lượng bao nhiêu; cơ cấu tổ chức của Tòa án này như thế nào cũng phải được thể hiện rõ trong hồ sơ dự án luật để được xem xét, nghiên cứu một cách thấu đáo.

Đại biểu Trần Khánh Thu – Đoàn ĐBQH tỉnh Thái Bình 

Tham gia góp ý vào dự thảo, đại biểu Trần Khánh Thu – Đoàn ĐBQH tỉnh Thái Bình đề nghị, cần rà soát kỹ lưỡng đảm bảo dự thảo Luật phù hợp với Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới.

Liên quan đến quy định về Hội đồng tuyển chọn, giám sát Thẩm phán quốc gia (Chương III: từ Điều 38 đến Điều 44), đại biểu cho rằng nên giữ quy định về Hội đồng tuyển chọn, giám sát đồng thời nghiên cứu, bổ sung, hoàn thiện chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Hội đồng này.

Theo đại biểu chưa nên thành lập “Hội đồng tư pháp quốc gia” vì với vai trò của Hội đồng tư pháp quốc gia cần được giao chức năng, nhiệm vụ và các điều kiện đảm bảo hoạt động thực hiện quyền tư pháp và là một trong những cấu thành quan trọng của quyền lực nhà nước. Do đó, về vị trí pháp lý hội đồng tư pháp quốc gia cần thiết phải là 1 thiết chế hiến định với thành phần chức năng tương xứng phù hợp trên cơ sở làm rõ nội hàm quyền tư pháp.

Đại biểu Đàng Thị Mỹ Hương – Đoàn ĐBQH tỉnh Ninh Thuận

Cơ bản đồng tình với sự cần thiết sửa đổi cũng như nhiều nội dung tại báo cáo thẩm tra, đại biểu Đàng Thị Mỹ Hương – Đoàn ĐBQH tỉnh Ninh Thuận đề nghị, không nên quy định bổ sung nhiệm vụ, quyền hạn “Giải thích áp dụng pháp luật trong xét xử” của Tòa án.

Lý giải cho đề xuất này, đại biểu tỉnh Ninh Thuận cho biết, Điều 21 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật quy định “Hội đồng Thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao ban hành Nghị quyết để hướng dẫn việc áp dụng thống nhất pháp luật trong xét xử thông qua tổng kết việc áp dụng pháp luật, giám đốc việc xét xử”. Thẩm quyền này của Hội đồng Thẩm phán đã được thực hiện ổn định từ trước đến nay. Việc phân tích, làm rõ lý do áp dụng quy định pháp luật trong bản án, quyết định để giải quyết vụ việc cụ thể về thực chất chỉ là hoạt động áp dụng pháp luật có tính chất nghiệp vụ trong xét xử của Tòa án. Các cơ quan tư pháp khác và cơ quan hành pháp đều tiến hành như vậy khi giải quyết vụ việc cụ thể. Các luật liên quan không quy định thẩm quyền giải thích áp dụng pháp luật trong từng lĩnh vực của từng cơ quan.

Cũng theo đại biểu, quy định như dự thảo dễ gây nhầm lẫn sang thẩm quyền giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh thuộc thẩm quyền của Ủy ban Thường vụ Quốc hội quy định tại khoản 2 Điều 74 Hiến pháp năm 2013.

Bên cạnh đó, đại biểu cũng bày tỏ không đồng tình với việc đổi mới Tòa án nhân dân cấp tỉnh, Tòa án nhân dân cấp huyện theo thẩm quyền xét xử như quy định tại dự thảo luật. Theo đại biểu, việc “đổi tên gọi” chỉ là vấn đề hình thức, chỉ thay đổi tên gọi mà không thay đổi về nội dung. Do đó, các Tòa án này vẫn gắn với các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp tỉnh và giữ nguyên về thẩm quyền. Vì vậy, chưa đáp ứng yêu cầu “bảo đảm tính độc lập của Tòa án theo thẩm quyền xét xử”.

 Đại biểu Nguyễn Huy Thái – Đoàn ĐBQH tỉnh Bạc Liêu 

Góp ý vào quy định điều chỉnh nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa án trong việc thu thập tài liệu, chứng cứ, đại biểu Nguyễn Huy Thái – Đoàn ĐBQH tỉnh Bạc Liêu bày tỏ tán thành với loại ý kiến thứ nhất tại Tờ trình. Theo đại biểu, đối với vụ việc dân sự, vụ án hành chính: nghĩa vụ thu thập chứng cứ và chứng minh thuộc về đương sự, Tòa án không có trách nhiệm thu thập chứng cứ. Để tạo điều kiện thuận lợi cho các đương sự trong quá trình tố tụng, Tòa án hướng dẫn, yêu cầu các đương sự thu thập chứng cứ. Trường hợp đương sự là người yếu thế trong xã hội thì Tòa án hỗ trợ đương sự thu thập chứng cứ.

Tuy nhiên, đại biểu tỉnh Bạc Liêu bày tỏ, cần làm rõ đối tượng người yếu thế trong xã hội quy định tại dự thảo luật gồm những đối tượng nào và nên cân nhắc mở rộng nhóm đối tượng này nhằm phù hợp với thực tiễn.

 Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định – Đại biểu Quốc hội tỉnh Thái Bình

Phát biểu tại Phiên thảo luận Tổ 10, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định – Đại biểu Quốc hội tỉnh Thái Bình nhấn mạnh, đây là dự án luật khó, đã được cơ quan chủ trì soạn thảo chuẩn bị kỹ lưỡng, tiến hành khảo sát lấy ý kiến nhiều lần. Trước đó, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cũng đã từng có buổi làm việc với Tòa án nhân dân tối cao (ngày19/8) về một số nội dung lớn trong dự thảo Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi); Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi) trước khi trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 6. Theo đó, đến thời điểm này dự thảo Luật so với các phiên bản dự thảo trước đã có nhiều bổ sung, hoàn thiện.

Phó Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, Khoản 2, Điều 3 Hiến pháp năm 2013 quy định “Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp, kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp”. Do đó, dự án Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi) cần phải xây dựng trên tinh thần phù hợp với Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng, Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới; Kết luận số 19-KL/TW của Bộ Chính trị về định hướng Chương trình xây dựng pháp luật nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV và các nghị quyết, văn kiện của Đảng; bảo đảm tính hợp hiến, tính hợp pháp;..

“Vấn đề nào được thực tiễn kiểm nghiệm, có sự đồng thuận cao, đã chín, đã rõ thì đưa vào luật còn nội dung, vấn đề chưa rõ, còn nhiều ý kiến khác nhau thì tiếp tục nghiên cứu, tổng kết thực tiễn, thực hiện thí điểm, chưa quy định trong luật,…”, Phó Chủ tịch Quốc hội lưu ý.

Phó Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý, đây là Luật tổ chức Tòa án nhân dân chứ không phải luật về hoạt động của Tòa án, không phải luật về tố tụng. Vì vậy, những nội dung thuộc về hoạt động, thuộc về tố tụng đã cơ bản không quy định trong dự thảo nhưng mà vẫn còn sót một số nội dung cần tiếp tục rà soát.

Tán thành với nhiều nội dung đại biểu đã phát biểu, Phó Chủ tịch Quốc hội phân tích và làm rõ thêm một số vấn đề cần tiếp tục rà soát, hoàn thiện trong quy định về: Về việc đổi mới Tòa án nhân dân cấp tỉnh, Tòa án nhân dân cấp huyện theo thẩm quyền xét xử (khoản 1 Điều 4); Bổ sung nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa án; Về Tòa án nhân dân sơ thẩm chuyên biệt (điểm đ khoản 1 Điều 4; Điều 62 và Điều 63).

Trong đó, liên quan đến việc đổi tên tòa án cấp tỉnh và cấp huyện, Phó Chủ tịch Quốc hội nêu rõ, Ủy ban thường vụ Quốc hội đề nghị cân nhắc kỹ lưỡng và lý giải đầy đủ để đại biểu Quốc hội hiểu rõ; phải bảo đảm tính tương thích và đồng bộ trong hệ thống pháp luật, trong tố tụng và trong tư pháp. Đồng thời, đề nghị cân nhắc thật kỹ và báo cáo rõ ưu điểm, khuyết điểm, nhược điểm, từng phương án, lợi ích mang lại để đại biểu Quốc hội quyết định. Nếu đổi tên các tòa án cấp tỉnh và cấp huyện thì cũng phải đổi tên con dấu, biển hiệu, các loại mẫu văn bản, giấy tờ dẫn đến phát sinh rất nhiều chi phí.

Bên cạnh đó, Phó Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý cơ quan soạn thảo tiếp tục rà soát đối với một số quy định mới bổ sung như: Điều 30. Giải thích áp dụng pháp luật trong xét xử; Điều 35. Nghiên cứu khoa học; Điều 37. Hợp tác quốc tế ;…

Một số hình ảnh tại Phiên thảo luận Tổ 10: