ĐOÀN GIÁM SÁT CHUYÊN ĐỀ CỦA QUỐC HỘI VỀ 3 CHƯƠNG TRÌNH MỤC TIÊU QUỐC GIA LÀM VIỆC VỚI BỘ KẾ HOẠCH VÀ ĐẦU TƯ
Toàn cảnh Đoàn giám sát chuyên đề của Quốc hội làm việc với Bộ Kế hoạch và Đầu tư.
Buổi làm việc thực hiện theo Kế hoạch chi tiết số 345/KH-ĐGS ngày 24/11/2022 của Đoàn giám sát chuyên đề của Quốc hội về “Việc triển khai thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về các Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025, giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025, phát triển kinh tế -xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số miền núi giai đoạn 2021-2030”.
Dự buổi làm việc về phía Đoàn gián sát có Thượng tướng Trần Quang Phương – Phó Chủ tịch Quốc hội, Trưởng đoàn giám sát; Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Y Thanh Hà Niê Kđăm, Phó Trưởng đoàn Thường trực Đoàn giám sát; Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội Nguyễn Thúy Anh, Phó Trưởng Đoàn giám sát; Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh, Phó trưởng Đoàn giám sát; thành viên Đoàn giám sát và khách mời.
Dự buổi làm việc còn có Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng; đại diện lãnh đạo các Bộ, ngành: Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Bộ Y tế, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch, Bộ Nội vụ, Ủy ban Dân tộc, Ngân hàng Chính sách xã hội….
21/42 điều tại Nghị định số 27/2022/NĐ-CP còn bất cập, chưa phù hợp với thực tiễn.
Tại buổi làm việc, các đại biểu đã nghe đại diện lãnh đạo Bộ Kế hoạch và Đầu tư trình bày báo cáo khái quát việc triển khai các nghị quyết của Quốc hội về các Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025, giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025, phát triển kinh tế -xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số miền núi giai đoạn 2021-2030” (gọi tắt là 3 Chương trình mục tiêu quốc gia); đại diện Tổ công tác của Đoàn giám sát báo cáo kết quả giám sát sơ bộ về nội dung này.
Phát biểu tại buổi làm việc, đa số thành viên Đoàn giám sát đã đánh giá cao những nỗ lực, cố gắng của Chính phủ, đặc biệt là Bộ Kế hoạch và Đầu tư trong tổ chức triển khai thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia đạt được kết quả bước đầu.
Việc triển khai thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia được lãnh đạo Bộ Kế hoạch và Đầu tư quan tâm, tập trung lãnh đạo, chỉ đạo. Bộ đã hoàn thành công tác thẩm định báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư, báo cáo nghiên cứu khả thi về 3 Chương trình mục tiêu quốc gia; hoàn thành phần lớn việc xây dựng, trình ban hành các văn bản về cơ chế, quản lý, điều hành chung các Chương trình mục tiêu quốc gia; kiện toàn Ban chỉ đạo Trung ương các Chương trình mục tiêu quốc gia, thực hiện vai trò thường trực Ban chỉ đạo, chủ động báo cáo về các khó khăn, vướng mắc trong thực hiện các chương trình, tham mưu Chính phủ tổ chức nhiều hội nghị trực tuyến để tháo gỡ vướng mắc và hướng dẫn các địa phương triển khai thực hiện. Ngoài ra, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã thực hiện cân đối nguồn lực, thẩm định, tổng hợp phương án phân bổ và hoàn thành phần lớn việc trình giao kế hoạch vốn ngân sách trung ương; quan tâm thực hiện công tác kiểm tra, đôn đốc, giám sát, đánh giá thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia.
Thượng tướng Trần Quang Phương - Phó Chủ tịch Quốc hội phát biểu mở đầu buổi làm việc.
Tuy nhiên, các ý kiến của thành viên Đoàn giám sát cũng như kết quả giám sát sơ bộ của Tổ công tác (Đoàn giám sát) cũng nêu rõ, trong năm 2022, Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025; năm 2022, các bộ, ngành, địa phương chủ yếu tập trung vào công tác xây dựng cơ chế, chính sách triển khai thực hiện các chương trình. Bên cạnh đó, việc giao kế hoạch vốn chậm (cuối tháng 5/2022) đã ảnh hưởng đến công tác lập kế hoạch thực hiện chương trình mục tiêu 5 năm, hàng năm, việc phân bổ vốn, giao vốn đến cấp huyện, cấp xã và triển khai thực heienj các dự án, nội dung thành phần và giải ngân của các chương trình.
Bộ Kế hoạch và Đầu tư mặc dù có nhiều nỗ lực trong việc xây dựng, trình ban hành các văn bản về quản lý, điều hành các chương trình nhưng văn bản ban hành chưa đảm bảo tính kịp thời. Cụ thể, từ khi các nghị quyết phê duyệt chủ trương đầu tư các Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững và xây dựng nông thôn mới được thông qua, sau gần 4 tháng Thủ tướng Chính phủ mới ban hành Quyết định thành lập Ban chỉ đạo Trung ương ương, sau 6 tháng Ban chỉ đạo mới ban hành Quy chế hoạt động.
Một số văn bản ban hành cơ chế, chính sách, hướng dẫn quản lý, tổ chức thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia chưa bảo đảm tính thống nhất, tính phù hợp và tính khả thi. Cụ thể, tại Nghị định số 27/2022/NĐ-CP của Chính phủ quy định cơ chế quản lý, tổ chức thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia có tới 21/42 điều còn nhiều bất cập, chưa phù hợp với thực tiễn, gây khó khăn, vướng mắc trong triển khai thực hiện. Trong 21 điều vướng mắc có 16 điều cần phải được Chính phủ sửa đổi, bổ sung và có những vấn đề mới cần được quy định cụ thể trong Nghị định số 27/2022/NĐ-CP. Hầu hết các cơ chế, chính sách quy định tại Nghị định 27/2022/NĐ-CP chưa thể tổ chức thực hiện hiệu quả, như: cơ chế lồng ghép nguồn lực các Chương trình mục tiêu quốc gia, cơ chế phân cấp, phân quyền cho địa phương, cơ chế hỗ trợ phát triển sản xuất theo chuỗi giá trị, cơ chế đặc thù đầu tư dự án quy mô nhỏ, kỹ thuật không phức tạp.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội Lâm Văn Đoan, thành viên Đoàn giám sát phát biểu tại buổi làm việc.
Việc tháo gỡ vướng mắc, bất cập trong thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia chưa kịp thời. Theo Công điện số 71 của Thủ tướng, có 339 kiến nghị của địa phương về các vướng mắc trong thực hiện và đề xuất kiến nghị sửa đổi các văn bản hướng dẫn, trong đó chủ yếu liên quan đến Nghị định số 27/2022/NĐ-CP. Tính đến cuối tháng 3/2023 có 14/18 bộ, cơ quan trung ương ban hành khoảng 54 văn bản giải thích, hướng dẫn, xử lý 253/339 kiến nghị của địa phương. Bộ Kế hoạch và Đầu tư được giao nghiên cứu sửa đổi, theo quy trình rút gọn đối với 33 kiến nghị đề xuất của địa phương nhưng vẫn chưa thực hiện được.
Phó Chủ tịch Hội đồng dân tộc của Quốc hội Trần Thị Hoa Ry, thành viên Đoàn giám sát quan tâm đến dự án hỗ trợ nhà ở cho hộ nghèo, hộ cận nghèo và dự án về cải thiện dinh dưỡng đến nay vẫn chưa được phân bổ vốn. Đại biểu đề nghị làm rõ nguyên nhân, thời gian phân bổ, trách nhiệm trong tổ chức triển khai thực hiện, các bộ ngành, địa phương có tuân thủ nguyên tắc nêu trong Nghị quyết của Quốc hội?
Đại biểu cũng nhấn mạnh những giải pháp tháo gỡ điểm nghẽn trong thực hiện cơ chế chính sách đặc thù liên quan đến phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi. Tuy nhiên, chất lượng ban hành các văn bản hướng dẫn thực hiện với mục tiêu đơn giản, dễ thực hiện lại chưa đạt yêu cầu, nhất là Nghị định 27/2022/NĐ-CP còn nhiều vướng mắc, bất cập. Nếu không giải quyết được nút thắt này, việc triển khai thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia trong thời gian tới tiếp tục gặp khó.
Bên cạnh đó, thành viên Đoàn giám sát cũng nêu thực tế bộ, ngành còn chưa ban hành một số văn bản hướng dẫn theo quy định; nhiều địa phương chưa ban hành đủ số lượng văn bản theo quy định của Nghị định 27/2022/NĐ-CP để thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia; công tác thẩm định báo cáo nghiên cứu khả thi Chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi còn kéo dài.
Bộ Kế hoạch và Đầu tư có trách nhiệm phối hợp trong việc giao kế hoạch vốn, phân bổ vốn tuy nhiên việc giao vốn sự nghiệp ngân sách trung ương còn rất nhiều bất cập; chưa phân bổ vốn sự nghiệp ngân sách trung ương theo giai đoạn vì chưa thống nhất với hệ thống pháp luật hiện hành.
Kết quả giải ngân vốn ngân sách trung ương đạt thấp; nhiều nội dung Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế- xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi chưa triển khai thực hiện được; một số nội dung thành phần của Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới còn vướng mắc.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội Lâm Văn Đoan nêu thực tế vốn ngân sách địa phương năm 2022 đã giải ngân khoảng 92% nhưng ở trung ương mới đạt 58%. Đại biểu cho rằng, số liệu này đã phản ánh thực tiễn việc phân cấp, phân quyền mạnh cho địa phương rất hiệu quả; đề nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư làm rõ vai trò của Bộ, cũng như tham mưu cho Chính phủ chỉ đạo đẩy nhanh tiến độ giải ngân.
Một số ý kiến tại buổi làm việc cũng cho rằng, với trách nhiệm của cơ quan thường trực Ban chỉ đạo, Bộ Kế hoạch và Đầu tư chưa báo cáo tổng hợp vốn đối ứng từ ngân sách địa phương bố trí thực hiện các chương trình, chưa đánh giá công tác phối hợp giữa các bộ, ngành, địa phương và tổng hợp báo cáo về kết quả, tiến độ thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia định kỳ 6 tháng và hàng năm theo quy định…
Tích hợp tối đa các văn bản, xây dựng cẩm nang hướng dẫn để địa phương dễ áp dụng,
Phát biểu làm rõ một số nội dung thành viên Đoàn giám sát nêu, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết, thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về triển khai các Chương trình mục tiêu quốc gia có nhiều đặc thù đặc biệt, lần đầu tiên lồng ghép 3 Chương trình mục tiêu quốc gia nên quá trình triển khai phức tạp và khó khăn hơn. Trong 3 Chương trình mục tiêu quốc gia có 2 chương trình cũ đang được triển khai và một chương trình mới lần đầu triển khai. Vì vậy, một trong những nhiệm vụ đặt ra là lồng ghép 118 chính sách liên quan đến dân tộc và miền núi.
Hơn nữa, việc thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia có nhiều chính sách, phạm vi rộng, liên quan đến nhiều lĩnh vực, quy mô dự án nhỏ rải rác tại cấp cơ sở, việc phân cấp, phân quyền cũng phụ thuộc vào trình độ, năng lực của cán bộ nên đã ảnh hưởng đến tiến độ triển khai thực hiện.
Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng.
Mặc dù quá trình triển khai có chậm và lúng túng nhưng đến nay cơ bản phù hợp với chủ trương đề ra. Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã rất nỗ lực thực hiện nhiệm vụ là cơ quan thường trực Ban chỉ đạo, do không phải cơ quan cấp trên của các bộ trực tiếp thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia nên mong muốn Đoàn giám sát chỉ rõ trách nhiệm của từng bộ, ngành để kiến nghị các giải pháp phối hợp thực hiện, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng kiến nghị.
Đối với nhiệm vụ được giao chủ trì sửa đổi Nghị định 27/2022/NĐ-CP, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết, dự kiến ngày 15/4 trình Chính phủ dự thảo và dự kiến ban hành trong tháng 5/2023. Đối với ý kiến của thành viên Đoàn giám sát đề nghị tích hợp 73 văn bản liên quan đến việc triển khai thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia, Bộ trưởng cho biết, đây là nhiệm vụ khó khăn vì liên quan đến nhiều bộ ngành, hệ thống văn bản pháp luật nhưng Bộ Kế hoạch và Đầu tư sẽ nghiên cứu, tham mưu tích hợp tối đa các văn bản để xây dựng cẩm nang hướng dẫn để địa phương dễ áp dụng, tạo thuận lợi cho hoạt động kiểm tra, giám sát; đồng thời, xây dựng cơ sở dữ liệu để tích hợp 3 Chương trình mục tiêu quốc gia nhằm theo dõi sát tình tình, tiến độ triển khai thực hiện.
Trả lời câu hỏi thành viên Đoàn giám sát nêu liên quan đến tiến độ giải ngân vốn trung ương chậm, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết nguyên nhân là các Chương trình mục tiêu quốc gia mới ở giai đoạn đầu, cần triển khai, hoàn thiện hệ thống văn bản, sau khi hoàn thành tiến độ giải ngân sẽ được cải thiện. Bộ Kế hoạch và Đầu tư sẽ tiếp tục đôn đốc, theo dõi, tham mưu để đẩy nhanh tiến độ giải ngân trong thời gian tới.
Đối với các vấn đề tồn tại, vướng mắc ở các địa phương, Bộ tổ chức giao ban đôn đốc, đặc biệt tổ chức các đoàn công tác làm việc tại các địa phương, trực tiếp tháo gỡ những khó khăn vướng mắc, đối với vấn đề vượt thẩm quyền sẽ kiến nghị Chính phủ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Quốc hội quyết định.
Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương, Trưởng Đoàn giám sát phát biểu kết luận buổi làm việc.
Phát biểu kết luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương, Trưởng Đoàn giám sát cho biết, sau buổi làm việc nghiêm túc, trách nhiệm đã có 11 ý kiến của thành viên Đoàn giám sát đề cập đến 48 nhóm vấn đề thuộc 7 nội dung trọng tâm. Đồng chí Thứ trưởng và Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư, lãnh đạo Ủy ban Dân tộc của Chính phủ đã báo cáo, giải trình vấn đề thành viên Đoàn giám sát nêu. Phó Chủ tịch Quốc hội đánh giá cao tinh thần trách nhiệm, tâm huyết quá trình phối hợp với Đoàn giám sát và thực hiện nhiệm vụ là cơ quan thường trực Ban chỉ đạo Trung ương.
Trên cơ sở báo cáo của Tổ công tác và Bộ Kế hoạch và Đầu tư và các ý kiến tại buổi làm việc, Phó Chủ tịch Quốc hội khẳng định, việc triển khai thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về 3 Chương trình mục tiêu quốc gia bước đầu đạt kết quả nhất định nhưng còn tồn tại, hạn chế, bất cập, vướng mắc trong thực tế. Phó Chủ tịch Quốc hội đánh giá cáo Bộ Kế hoạch và Đầu tư tham mưu Chính phủ tổ chức hội nghị giao ban thường kỳ, tổ chức hội nghị ở 3 vùng miền để phát hiện những vướng mắc trong quá trình triển khai.
Chia sẻ với những khó khăn trong quá trình thực hiện, Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư tiếp tục đánh giá kỹ nguyên nhân, trách nhiệm của từng bộ, ngành, địa phương, đề xuất giải pháp tháo gỡ về cơ chế chính sách – đây là nội dung trọng tâm của hoạt động giám sát. Trong đó nêu rõ nội dung nào thuộc thẩm quyền của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, nội dung nào thuộc thẩm quyền của Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương để có giải pháp tháo gỡ kịp thời.
Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương cũng lưu ý một số nhiệm vụ trọng tâm của Bộ Kế hoạch và Đầu tư trong thời gian tới chủ trì sửa đổi Nghị định 27/2022/NĐ-CP; đồng thời tiếp tục cân đối nguồn vốn sự nghiệp với vốn đầu tư, đẩy nhanh tiến độ phân bổ, giải ngân nguồn vốn; đánh giá mô hình Ban chỉ đạo ở trung ương và địa phương…
Một số hình ảnh tại buổi làm việc:
Toàn cảnh Đoàn giám sát chuyên đề của Quốc hội về về “Việc triển khai thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về các Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025, giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025, phát triển kinh tế -xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số miền núi giai đoạn 2021-2030”.
Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương, Trưởng Đoàn giám sát phát biểu mở đầu buổi làm việc.
Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Y Thanh Hà Niê Kđăm, Phó Trưởng đoàn Thường trực Đoàn giám sát điều hành nội dung thảo luận.
Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Quốc Phương trình bày Báo cáo khái quát việc triển khai các nghị quyết của Quốc hội về 3 Chương trình mục tiêu quốc gia.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Xã hội của Quốc hội Đỗ Thị Lan, thành viên Đoàn giám sát trình bày báo cáo kết quả giám sát sơ bộ về việc triển khai các nghị quyết của Quốc hội về 3 Chương trình mục tiêu quốc gia.
Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế của Quốc hội Vũ Hồng Thanh, Phó Trưởng đoàn giám sát phát biểu tại buổi làm việc.
Đại biểu Trần Văn Tiến, Đoàn ĐBQH tỉnh Vĩnh Phúc, thành viên Đoàn giám sát đề nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư làm rõ một số nội dung liên quan đến trách nhiệm của Bộ và các bộ, ngành liên quan trong triển khai thực hiện 3 Chương trình mục tiêu quốc gia.
Phó Chủ tịch Hội đồng dân tộc của Quốc hội Nguyễn Lâm Thành phát biểu tại buổi làm việc.
Các đại biểu, thành viên Đoàn giám sát chuyên đề của Quốc hội tham gia buổi làm việc.
Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương, Trưởng Đoàn giám sát phát biểu kết luận nội dung làm việc.