Tại phiên họp sắp tới, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ xem xét, thông qua dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023 – 2030. Trước đó, nội dung này đã được xem xét, thảo luận tại phiên họp toàn thể của Ủy ban Pháp luật. Trình bày Tờ trình của Chính phủ về dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023 – 2030, Thứ trưởng Bộ Nội vụ Nguyễn Duy Thăng cho biết thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương, Nghị quyết số 37-NQ/TW của Bộ Chính trị và Nghị quyết số 56/2017/QH14 ngày 24/11/2017 của Quốc hội, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 653/2019/UBTVQH14 ngày 12/3/2019 về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2019 - 2021. Căn cứ nghị quyết của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, kế hoạch của Chính phủ và hướng dẫn của các cơ quan trung ương, trong giai đoạn 2019 – 2021 cả nước đã tiến hành sắp xếp 21 đơn vị hành chính cấp huyện và 1.056 đơn vị hành chính cấp xã, kết quả đã giảm được 08 đơn vị hành chính cấp huyện và 561 đơn vị hành chính cấp xã.
Trên cơ sở Báo cáo của Đoàn Giám sát về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã trong giai đoạn 2019 - 2021, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 595/NQ-UBTVQH15 ngày 12/9/2022 về việc tiếp tục thực hiện chủ trương sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã.
Ngày 30/01/2023, Bộ Chính trị đã ban hành Kết luận số 48-KL/TW về tiếp tục thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023 - 2030, trong đó giao Đảng đoàn Quốc hội kịp thời lãnh đạo, chỉ đạo Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, ban hành nghị quyết về sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã của các địa phương theo đề nghị của Chính phủ.
Thứ trưởng Bộ Nội vụ Nguyễn Duy Thăng trình bày Tờ trình của Chính phủ về dự thảo Nghị quyết
Theo Thứ trưởng Bộ Nội vụ Nguyễn Duy Thăng, dự thảo Nghị quyết bám sát các mục tiêu tổng quát và mục tiêu cụ thể đã được xác định tại Nghị quyết số 37-NQ/TW và Kết luận số 48-KL/TW của Bộ Chính trị. Theo đó, mục tiêu tổng quát, sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã nhằm tổ chức hợp lý đơn vị hành chính, phù hợp với thực tiễn và xu thế phát triển của đất nước, bảo đảm bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả; góp phần phát huy các nguồn lực thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, nâng cao đời sống Nhân dân, giữ vững quốc phòng, an ninh và trật tự an toàn xã hội. Phấn đấu đến năm 2030 các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã được sắp xếp cơ bản phù hợp chiến lược phát triển kinh tế - xã hội; đáp ứng yêu cầu xây dựng nước ta trở thành một nước công nghiệp hiện đại, theo định hướng xã hội chủ nghĩa.
Thảo luận tại phiên họp, các đại biểu tán thành với quy định của dự thảo Nghị quyết về phạm vi các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã thuộc diện phải sắp xếp trong giai đoạn 2023 - 2025 và giai đoạn 2026 - 2030; các trường hợp không bắt buộc sắp xếp đơn vị hành chính do có yếu tố đặc thù và các nguyên tắc sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã vì đã quán triệt đầy đủ tinh thần tại Nghị quyết số 37-NQ/TW, Kết luận số 48-KL/TW của Bộ Chính trị và có sự kế thừa các quy định còn phù hợp của Nghị quyết số 653/2019/UBTVQH13 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về thực hiện sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã trong giai đoạn 2019 - 2021.
Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Nguyễn Phương Thủy cũng lưu ý mục tiêu của việc sắp xếp không chỉ nhằm làm giảm số lượng đơn vị hành chính, góp phần tinh gọn tổ chức bộ máy, tinh giản biên chế, giảm chi ngân sách nhà nước mà còn nhằm mục đích bảo đảm tăng cường hiệu lực, hiệu quả trong quản lý nhà nước, tạo thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp. Vì vậy, đối với những đơn vị hành chính có diện tích tự nhiên hoặc quy mô dân số quá lớn, gấp rất nhiều lần so với tiêu chuẩn quy định thì cũng cần được xem xét sắp xếp lại bởi cho dù có tăng thêm biên chế thì trong điều kiện hiện nay cũng vẫn rất khó tổ chức công tác quản lý nhà nước có hiệu quả trên địa bàn.
Các đại biểu tham dự phiên họp
Các đại biểu cũng tán thành với quy định các đơn vị hành chính hình thành sau sắp xếp phải đáp ứng các tiêu chuẩn về diện tích tự nhiên, quy mô dân số theo quy định, trừ trường hợp nhập từ 03 đơn vị hành chính cùng cấp trở lên hoặc có yếu tố đặc thù về văn hóa, dân tộc, tôn giáo, tín ngưỡng, phong tục, tập quán, cộng đồng dân cư, điều kiện địa lý tự nhiên mà không thể nhập, điều chỉnh thêm với đơn vị hành chính cùng cấp khác. Quy định của dự thảo Nghị quyết đã bảo đảm phù hợp với yêu cầu, chủ trương của Trung ương, Bộ Chính trị tại Nghị quyết số 37-NQ/TW và Kết luận số 48-KL/TW.
Các ý kiến cũng nhất trí cao với việc cần có cơ chế để ngân sách trung ương hỗ trợ cho các địa phương trong việc sắp xếp đơn vị hành chính đặc biệt là các địa phương còn nhiều khó khăn về ngân sách. Theo đó, ngân sách trung ương hỗ trợ một lần cho các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương nhận bổ sung cân đối ngân sách với định mức 20 tỷ đồng và 500 triệu đồng cho mỗi đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã giảm sau khi thực hiện sắp xếp để sử dụng trong quá trình sắp xếp đơn vị hành chính. Đồng thời cũng đề nghị cần giao Bộ Tài chính hướng dẫn cụ thể việc quản lý, sử dụng khoản ngân sách này.
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng
Tại phiên họp, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng cũng lưu ý rà soát các quy định có liên quan đến yếu tố đặc thù để bảo đảm đầy đủ, phù hợp, tránh vướng mắc sau này như quy định về nguyên tắc sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã (khoản 4 Điều 2 dự thảo Nghị quyết), tại điểm c khoản 1 Điều 3 về trường hợp không bắt buộc sắp xếp đơn vị hành chính; tại khoản 1 Điều 4 dự thảo Nghị quyết quy định trường hợp đã thực hiện sắp xếp với đơn vị hành chính liền kề nhưng do có các yếu tố đặc thù về văn hóa, dân tộc, tôn giáo, tín ngưỡng, phong tục, tập quán, cộng đồng dân cư, điều kiện địa lý tự nhiên, không thể nhập, điều chỉnh thêm với đơn vị hành chính cùng cấp khác mà đơn vị hành chính hình thành sau sắp xếp vẫn không đạt đủ tiêu chuẩn về diện tích tự nhiên và quy mô dân số theo quy định.
Về phương án sắp xếp đơn vị hành chính, Chính phủ trình có 2 phương án tổng thể theo hai giai đoạn 2023-2025 và 2026-2030. Có ý kiến đề nghị cần có phương án tổng thể chung cho cả giai đoạn 2023-2030, trong trường hợp vẫn duy trì 2 phương án thì khi tiến hành giai đoạn đầu cần tính đến các yếu tố của giai đoạn sau để bảo đảm cho cả hai giai đoạn có sự gắn kết, nhịp nhàng, đáp ứng mục tiêu theo Kết luận 48-KL/TW của Bộ Chính trị.