Một trong những điểm mới của dự thảo Luật Viễn thông (sửa đổi) trình Quốc hội cho ý kiến lần đầu tại Kỳ họp thứ 5 là quy định về quản lý dịch vụ OTT viễn thông (Điều 22). Tờ trình của Chính phủ nêu rõ: Các dịch vụ viễn thông cơ bản trên Internet (gọi tắt là OTT viễn thông) được sử dụng ngày càng phổ biến, có khả năng thay thế cho các dịch vụ viễn thông trong khi pháp luật hiện hành chưa có quy định quản lý, dẫn đến không bảo đảm quyền lợi của người sử dụng, an toàn, an ninh thông tin.
Dự thảo Luật đưa ra các quy định quản lý dịch vụ viễn thông cơ bản trên Internet theo nguyên tắc: đưa khái niệm dịch vụ viễn thông cơ bản trên Internet vào dự thảo Luật, việc phân loại cụ thể dịch vụ này do Chính phủ quy định chi tiết.
Theo báo cáo thẩm tra của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, dịch vụ OTT về bản chất là dịch vụ sử dụng Internet để cung cấp các phần mềm ứng dụng. Về cơ bản, các dịch vụ OTT (Over-the-Top) có thể được chia thành 02 loại chính, gồm: Dịch vụ OTT viễn thông và dịch vụ OTT cung cấp nội dung thông tin. Người dùng dịch vụ có thể tự do sử dụng đồng thời nhiều ứng dụng hoặc tùy ý thay đổi nhà cung cấp dịch vụ và không mất bất kỳ chi phí nào. Ngoài chức năng gọi điện thoại, nhắn tin, dịch vụ OTT còn có các chức năng khác như họp trực tuyến, xem phim, truyền hình… và không thu phí. Các đặc điểm này dẫn đến việc sử dụng dịch vụ OTT phát triển rất nhanh chóng, ảnh hưởng lớn đến doanh thu của các dịch vụ tin nhắn và thoại truyền thống của các doanh nghiệp viễn thông ở nhiều quốc gia bao gồm cả thị trường Việt Nam.
Quản lý dịch vụ OTT viễn thông là chính sách quan trọng, có tác động lớn đến người dân, doanh nghiệp, đến công cuộc chuyển đổi số, phát triển kinh tế số, xã hội số đang được đẩy mạnh. Hầu hết ý kiến cho rằng pháp luật hiện hành chưa có quy định quản lý về dịch vụ này sẽ dẫn đến quyền lợi của người sử dụng chưa được bảo đảm. Do đó, cần phải được quản lý theo cách thức phù hợp. Một số ý kiến đề nghị làm rõ đối với dịch vụ OTT cung cấp nội dung thông tin nếu không được quy định trong luật này thì thuộc phạm vi điều chỉnh của luật nào.
Đại biểu Lã Thanh Tân - Đoàn ĐBQH thành phố Hải Phòng
Cho ý kiến về việc mở rộng phạm vi điều chỉnh của dự thảo luật, đại biểu Lã Thanh Tân - Đoàn ĐBQH thành phố Hải Phòng đánh giá, dự thảo luật đã mở rộng đáng kể phạm vi điều chỉnh một số ngành, lĩnh vực không phải là hoạt động hay dịch vụ viễn thông truyền thống nhưng đang là các lĩnh vực hoạt động và dịch vụ rất phổ biến và ngày càng có xu thế thay đổi dần các hoạt động hoặc dịch vụ viễn thông truyền thống, trong khi còn đang thiếu những hành lang pháp lý để điều chỉnh một cách hệ thống. Điển hình như dịch vụ viễn thông cơ bản trên Internet, OTT, dịch vụ trung tâm dữ liệu và dịch vụ điện toán đám mây. Đại biểu khẳng định sự cần thiết mở rộng phạm vi điều chỉnh của luật để phù hợp với thông lệ quốc tế hay các cam kết quốc tế của Việt Nam. Trên thực tế hiện nay một số quốc gia phát triển và trong khu vực cũng đã đưa những nội dung này vào Luật Viễn thông.
Đại biểu nhấn mạnh, vấn đề là cần tiếp tục rà soát mức độ áp dụng các quy định quản lý đối với các loại hình dịch vụ này trong Luật Viễn thông đến đâu để đảm bảo vẫn thông thoáng, tạo điều kiện cho doanh nghiệp đầu tư hoạt động kinh doanh dịch vụ có hiệu quả, đáp ứng nhu cầu của người sử dụng nhưng vẫn đảm bảo có các hành lang pháp lý để quản lý, đảm bảo các vấn đề an ninh quốc gia, an ninh mạng, an toàn thông tin, đồng thời đảm bảo các quyền, lợi ích hợp pháp của các tổ chức, cá nhân.
Đại biểu băn khoăn, việc áp dụng các tiêu chuẩn và quy định điều chỉnh dịch vụ OTT giống như đối với dịch vụ viễn thông truyền thống đã thực sự phù hợp với tính chất của loại hình dịch vụ này chưa?; các quy định về điều kiện kinh doanh, hạn chế đối với dịch vụ điện toán đám mây, việc yêu cầu tất cả các loại hình dịch vụ này phải được cấp phép như dịch vụ viễn thông truyền thống.
Đại biểu Lã Thanh Tân cho biết, khoản 2 Điều 22 trong dự thảo luật quy định "doanh nghiệp cung cấp dịch vụ viễn thông cơ bản trên Internet theo hình thức không thu cước nhưng có số lượng người sử dụng dịch vụ hoặc phát sinh lưu lượng dịch vụ tại thị trường Việt Nam vượt mức ngưỡng phải có biện pháp bảo đảm sự hoạt động ổn định của dịch vụ” và giao cho Chính phủ quy định chi tiết khoản này". Đây là một quy định rất mới và sẽ có sự tác động đáng kể đến thị trường dịch vụ Internet nói chung, quyền lợi cũng như nghĩa vụ của các nhà cung cấp dịch vụ Internet nói riêng. Vì vậy, khái niệm mức ngưỡng cần được quy định cụ thể ngay trong luật và không nên giao cho Chính phủ quy định chi tiết. Đồng thời, đề nghị làm rõ khái niệm, mục tiêu chính sách công cộng chính đáng nêu trong dự thảo.
Đồng tình với quan điểm này, đại biểu Nguyễn Minh Tâm – Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Bình cũng đề nghị cơ quan soạn thảo cân nhắc xem xét quy định cụ thể thế nào là vượt ngưỡng và mức vượt ngưỡng là bao nhiêu tại khoản 2, Điều 22.
Cũng quan tâm đến khoản 2 Điều 2 của dự thảo luật, đại biểu Nguyễn Đình Việt – Đoàn ĐBQH tỉnh Cao Bằng cho rằng, mặc dù tại dự thảo nghị định đã có quy định về 2 biện pháp cụ thể là biện pháp kỹ thuật về phân tán hệ thống máy chủ và biện pháp kỹ thuật về tăng dung lượng hệ thống máy chủ, cùng với các biện pháp khác theo quy định của Bộ Thông tin và Truyền thông. Tuy nhiên, theo đại biểu quy định như dự thảo luật và dự thảo nghị định vẫn khó khả thi do chất lượng dịch vụ, sự hoạt động ổn định của dịch vụ này phụ thuộc nhiều vào khả năng truy cập Internet do các doanh nghiệp viễn thông cung cấp, vì vậy cần nghiên cứu quy định lại nội dung này cho phù hợp.
Đại biểu Dương Tấn Quân – Đoàn ĐBQH tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu
Góp ý vào khoản 2 Điều 22, đại biểu Dương Tấn Quân – Đoàn ĐBQH tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu lại cho rằng, quy định các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ viễn thông phải có biện pháp bảo đảm hoạt động ổn định của dịch vụ là hợp lý. Bởi, với tư cách là doanh nghiệp có số lượng người sử dụng lớn hay có lưu lượng sử dụng dịch vụ lớn, phải đảm bảo chất lượng dịch vụ cho người sử dụng tại Việt Nam. Các doanh nghiệp viễn thông của Việt Nam khi cung cấp dịch vụ viễn thông cơ bản phải tuân theo các quy định về chất lượng dịch vụ và việc yêu cầu các doanh nghiệp cung cấp dịch vụ viễn thông cơ bản trên Internet phải đảm bảo hoạt động ổn định của các dịch vụ là công bằng, không phân biệt đối xử. Tuy nhiên, đây là vấn đề mới, chất lượng dịch vụ viễn thông cơ bản khi cung cấp trên Internet còn phụ thuộc vào chất lượng hạ tầng Internet của các doanh nghiệp viễn thông. Vì vậy, đề nghị cơ quan soạn thảo xem xét bổ sung các nguyên tắc mà doanh nghiệp cung cấp dịch vụ viễn thông phải thực hiện để đảm bảo quy định này là khả thi trong thực tiễn.
Đồng tình với việc mở rộng phạm vi điều chỉnh đối với 3 dịch vụ viễn thông cơ bản trên Internet (gọi tắt là OTT viễn thông), đại biểu Vương Quốc Thắng – Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Nam đề nghị cân nhắc tính toán thật hợp lý, vì nếu quản lý chặt chẽ quá sẽ ảnh hưởng đến việc khuyến khích dịch vụ mới phát triển và đổi mới sáng tạo. Cơ quan chủ trì soạn thảo cần tiếp tục nghiên cứu, tham khảo thêm kinh nghiệm, đặc biệt ở các nước có nét tương đồng với Việt Nam để làm rõ, hoàn thiện các quy định này, nhằm đảm bảo tính khả thi cũng như đảm bảo tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật.
Cho ý kiến về nội này, đại biểu Điểu Huỳnh Sang – Đoàn ĐBQH tỉnh Bình Phước nêu quan điểm, việc mở rộng phạm vi điều chỉnh đối với các dịch vụ viễn thông cơ bản trên Internet hay còn gọi là OTT, dịch vụ trung tâm dữ liệu và dịch vụ điện toán đám mây cũng cần cân nhắc về mức độ quản lý cho phù hợp để thúc đẩy đổi mới sáng tạo, đảm bảo chặt chẽ, khả thi và hạn chế việc tăng chi phí tuân thủ của doanh nghiệp, hạn chế ảnh hưởng đến lợi ích mà các dịch vụ thuộc lĩnh vực mới mang lại và phù hợp với cam kết quốc tế.
Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng
Giải trình ý kiến đại biểu nêu về quản lý dịch vụ OTT viễn thông, thay mặt cơ quan chủ trì soạn thảo, Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, dịch vụ OTT viễn thông là các dịch vụ nhắn tin thoại giống như dịch vụ viễn thông cơ bản, nhưng được cung cấp bởi công nghệ Internet.
Quan điểm của Bộ Thông tin và Truyền thông là quản lý dịch vụ không phụ thuộc vào công nghệ, nhưng dịch vụ OTT viễn thông không có hạ tầng, người dùng dễ thay đổi nhà cung cấp, do thủ tục đăng ký dịch vụ đơn giản, thị trường rất cạnh tranh vì nhiều nhà cung cấp, do vậy quản lý phải ít hơn, phải mềm hơn dịch vụ viễn thông truyền thống.
Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định, qua thảo luận nhiều ý kiến của đại biểu Quốc hội nêu rất xác đáng, trong đó cần quản lý mềm hơn, nhẹ tay hơn, không phát sinh thêm nhiều chi phí tuân thủ cho nhà cung cấp dịch vụ. Bộ Thông tin và Truyền thông sẽ báo cáo Chính phủ nghiên cứu tiếp thu theo hướng: Quản lý ở mức tối thiểu nhưng xử phạt nghiêm minh. Quản lý cơ bản dựa trên những gì nhà cung ứng dịch vụ đã có để tránh phát sinh thêm chi phí tuân thủ. Quản lý sẽ không phân biệt nhà cung cấp dịch vụ. Yêu cầu các nhà cung cấp dịch vụ phải minh bạch thông tin đối với khách hàng về giá, về điều kiện hợp đồng, về chất lượng dịch vụ (nếu có). Yêu cầu nhà cung cấp dịch vụ bảo mật thông tin của khách hàng, cung cấp thông tin cho cơ quan điều tra khi có yêu cầu. Khách hàng khi đăng ký sử dụng dịch vụ thì phải cung cấp thông tin như số điện thoại. “Hầu hết các nhà cung cấp dịch vụ đã thực hiện việc đăng ký và xác thực thông qua số điện thoại. Do vậy, quy định này không làm phát sinh thêm chi phí.
Bộ Thông tin và Truyền thông sẽ báo cáo Chính phủ cân nhắc giảm nhẹ các điều kiện kinh doanh từ cấp phép đăng ký xuống hình thức thông báo”, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định.