Phóng viên: Thưa Chủ tịch Chủ tịch Hội đồng Dân tộc, có thể nói, dấu ấn nổi bật trong hoạt động của Hội đồng Dân tộc năm 2023 chính là việc Quốc hội thông qua Nghị quyết giám sát chuyên đề “việc triển khai thực hiện các Nghị quyết của Quốc hội về các Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 - 2025, giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030” tại Kỳ họp thứ 6. Là Phó Trưởng đoàn Thường trực Đoàn giám sát, xin Ông chia sẻ về những kết quả nổi bật của cuộc giám sát này?
Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Y Thanh Hà Niê Kđăm: Như chúng ta đã biết, thời gian vừa qua, dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự đồng hành, giám sát, kiến tạo của Quốc hội, sự điều hành quyết liệt của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phương và sự tham gia, ủng hộ tích cực của Nhân dân, việc tổ chức thực hiện 03 Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 - 2025, giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 - 2025, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030 đã đạt được một số kết quả nhất định, tuy nhiên, còn nhiều hạn chế, bất cập, khó khăn, vướng mắc.
Với tầm quan trọng của các Chương trình mục tiêu quốc gia, tại Kỳ họp thứ 3, Quốc hội khóa XV đã quyết định Chương trình giám sát của Quốc hội năm 2023, theo đó Quốc hội tiến hành giám sát tối cao chuyên đề “Việc triển khai thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về các Chương trình mục tiêu quốc gia”. Đây là lần đầu tiên Quốc hội tiến hành giám sát giữa kỳ và tiến hành đồng thời với 3 Chương trình mục tiêu quốc gia, phạm vi rộng, cùng với những yêu cầu đổi mới, Đoàn giám sát đã giải quyết nhiều nhiệm vụ, khối lượng công việc lớn với cách tiếp cận và cách làm mới phù hợp. Việc xác định nội dung trọng tâm là giám sát, đánh giá tiến trình chính sách và công tác chỉ đạo, điều hành, tổ chức thực hiện là hướng đi đúng, nhất là trong bối cảnh các Chương trình mục tiêu quốc gia đang bị chậm tiến độ theo mục tiêu, yêu cầu đề ra.
Đoàn giám sát đã chuẩn bị kỹ lưỡng từ kế hoạch chi tiết, đề cương báo cáo, thành lập, phân công tổ giúp việc, các tổ, đoàn công tác, tiến hành giám sát trực tiếp Chính phủ, 11 bộ, ngành và 15 tỉnh đại diện cho các vùng, miền và mức độ thụ hưởng các chương trình; khảo sát đến tận các thôn, bản vùng đặc biệt khó khăn và trao đổi với người dân, hộ gia đình thụ hưởng các Chương trình.
Kết quả giám sát đã được thể hiện trong Báo cáo giám sát trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 6 vừa qua, trong đó có nhiều kết quả hết sức quan trọng, tôi không nhắc lại nhưng cái “được” lớn nhất, theo tôi chính là Quốc hội đã “đồng hành” hiệu quả cùng Chính phủ, xác định để giải quyết các vấn đề vướng mắc, khó khăn trong thực thi các Chương trình. Nhiều vấn đề về thể chế theo kiến nghị của Đoàn giám sát đã được Chính phủ chỉ đạo xử lý ngay trong quá trình thực hiện giám sát; rất nhiều văn bản của Chính phủ, các Bộ, ngành được sửa đổi, bổ sung, ban hành mới theo kiến nghị của Đoàn giám sát.
Đặc biệt, tại Kỳ họp thứ 6, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 108/2023/QH15 về giám sát chuyên đề, trong đó xác định 06 nhóm nhiệm vụ, giải pháp quan trọng, chủ yếu để nâng cao hiệu quả việc triển khai thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia. Đây là cơ sở quan trọng để Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phương giải quyết các vấn đề còn tồn tại trong thời gian qua, nâng cao hiệu quả thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia trong thời gian tới.
Phóng viên: Nhằm tháo gỡ một số khó khăn, vướng mắc trong triển khai thực hiện 3 Chương trình mục tiêu quốc gia thời gian qua, và đẩy nhanh tiến độ thực hiện các Chương trình này trong thời gian tới, tại Kỳ họp bất thường lần thứ 5, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết về một số cơ chế, chính sách đặc thù thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia với tỉ lệ tán thành cao. Ông đánh giá thế nào về ý nghĩa và tầm quan trọng của việc thông qua Nghị quyết đặc thù này cũng như kỳ vọng gì khi Nghị quyết đi vào thực tiễn cuộc sống?
Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Y Thanh Hà Niê Kđăm: Ngay từ khi bắt đầu Chương trình giám sát, Đoàn giám sát tối cao đã thể hiện rõ quan điểm xuyên suốt là “đồng hành” với Chính phủ, cùng xác định, phân tích và tìm cách tháo gỡ, giải quyết đến cùng những khó khăn, vướng mắc trong việc triển khai thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia, hướng tới mục tiêu cuối cùng là người dân được thụ hưởng tối đa lợi ích từ các Chương trình, góp phần phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Điều này có lẽ thể hiện rõ nhất qua việc Nghị quyết số 108/2023/QH15 về giám sát chuyên đề 03 Chương trình mục tiêu quốc gia đã giao nhiệm vụ cho Chính phủ cùng các cơ quan của Quốc hội xây dựng, trình Quốc hội Nghị quyết về một số cơ chế, chính sách đặc thù để tháo gỡ khó khăn, đẩy nhanh tiến độ thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia trình Quốc hội tại Kỳ họp gần nhất.
Với tinh thần hết sức khẩn trương, sự phối hợp chặt chẽ, Chính phủ, Hội đồng Dân tộc và các cơ quan của Quốc hội trong khoảng thời gian rất ngắn đã hoàn thành việc xây dựng hồ sơ Nghị quyết trình Quốc hội thông qua tại Kỳ họp bất thường lần thứ 5, ngày 18/01/2024 với tỉ lệ biểu quyết tán thành cao (chiếm 92,29%).
Nghị quyết của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc thù thực hiện các Chương trình mục tiêu quốc gia sẽ tháo gỡ nhiều vướng mắc về cơ chế, tăng cường phân cấp, phân quyền để các địa phương linh hoạt, sáng tạo trong tổ chức thực hiện, nâng cao hiệu quả các Chương trình mục tiêu quốc gia. Chính phủ, các Bộ, ngành và địa phường cần hết sức khẩn trương, tổ chức triển khai thực hiện các Nghị quyết của Quốc hội, đưa các quy định pháp luật vào cuộc sống, phát huy tối đa mục đích, ý nghĩa của các Chương trình mục tiêu quốc gia.
Với sự đồng hành của Quốc hội, quyết tâm, nỗ lực của Chính phủ, các địa phương và Nhân dân trong thực hiện các nhóm nhiệm vụ, giải pháp này và nội dung của các Chương trình mục tiêu quốc gia, trong 2 năm còn lại của giai đoạn này, tôi tin tưởng rằng những “điểm nghẽn” trong thực hiện các Chương trình sẽ được khai thông, đem lại chuyển biến rõ rệt trong đời sống kinh tế - xã hội của người dân, nhất là đồng bào dân tộc thiểu số, người nghèo, yếu thế, khó khăn; phát triển kinh tế bền vững, thu hẹp khoảng cách chênh lệch về mức sống, thu nhập giữa các vùng, miền; phát huy tối đa lợi thế vùng miền, tiềm năng to lớn trong Nhân dân theo chủ trương Nghị quyết Hội nghị Trung ương 8, Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII về phát huy truyền thống, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, xây dựng đất nước ta ngày càng phồn vinh, hạnh phúc.
Phóng viên: Một trong những nhiệm vụ quan trọng của Hội đồng Dân tộc trong năm 2024 là Ủy ban Thường vụ Quốc hội phân công Hội đồng Dân tộc chủ trì xây dựng Hồ sơ dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân, trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, đưa vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024. Là cơ quan chủ trì soạn thảo dự án Luật, Ông có thể chia sẻ thêm về công tác chuẩn bị, chủ trì xây dựng dự án Luật này?
Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Y Thanh Hà Niê Kđăm: Thời gian qua, dưới sự lãnh đạo của Đảng, Quốc hội và Hội đồng nhân dân các cấp đã không ngừng tăng cường, đổi mới hoạt động giám sát, ngày càng nâng cao hiệu lực, hiệu quả của công tác này và đạt được nhiều kết quả quan trọng. Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân được thông qua năm 2015 và có hiệu lực thi hành từ ngày 01/07/2016, là cơ sở pháp lý quan trọng, toàn diện cho việc tổ chức thực hiện hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân, làm rõ tính chất, vị trí pháp lý, trình tự thủ tục và góp phần đổi mới căn bản chất lượng hoạt động giám sát của các cơ quan dân cử trên nhiều lĩnh vực đời sống kinh tế - xã hội.
Tuy nhiên, sau hơn 08 năm thi hành, Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân năm 2015 cũng đã bộc lộ một số bất cập, vướng mắc cần phải rà soát, sửa đổi, bổ sung cho phù hợp với bối cảnh, tình hình thực tiễn hiện nay. Trên cơ sở đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã giao Hội đồng Dân tộc là cơ quan chủ trì lập đề nghị, soạn thảo dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân.
Triển khai ý kiến chỉ đạo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Hội đồng Dân tộc đã thành lập ngay và phân công nhiệm vụ cho Ban Chỉ đạo, Tổ biên tập lập đề nghị xây dựng Luật; ban hành Kế hoạch lập đề nghị xây dựng Luật, Kế hoạch tổng kết thi hành Luật.
Sau chưa đến 03 tháng từ Phiên họp thứ nhất, Ban Chỉ đạo, Tổ biên tập đã rất khẩn trương triển khai nhiều công việc phục vụ hoàn thiện bước đầu Hồ sơ lập đề nghị xây dựng Luật, nhất là đã hoàn thành tổng kết thi hành Luật trong phạm vi toàn quốc, chuẩn bị dự thảo Báo cáo tổng kết công phu, chi tiết, gồm gần 80 trang và các Phụ lục kèm theo; cơ bản đã đánh giá, tổng hợp đầy đủ các thông tin, số liệu và nhất là các kiến nghị sửa đổi, bổ sung Luật Hoạt động giám sát của các cơ quan, địa phương.
Trên cơ sở tổng kết thi hành Luật, các tài liệu khác của Hồ sơ lập đề nghị cũng đã tiếp tục được hoàn thiện gồm: Báo cáo đánh giá tác động chính sách; Tờ trình lập đề nghị xây dựng Luật và dự thảo Đề cương chi tiết Luật, Báo cáo nghiên cứu kinh nghiệm quốc tế về hoạt động giám sát của Quốc hội, Nghị viện một số quốc gia. Các tài liệu này cũng đã được đăng tải lấy ý kiến rộng rãi trên Cổng Thông tin điện tử Quốc hội, gửi lấy ý kiến Chính phủ, các cơ quan hữu quan, đối tượng chịu tác động để tiếp tục hoàn thiện, trước khi gửi thẩm tra và trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội vào tháng 3/2024 theo kế hoạch.
Phóng viên: Để hoạt động của Hội đồng Dân tộc năm 2024 và các năm tiếp theo trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV được triển khai đúng như kỳ vọng, Thường trực Hội đồng Dân tộc sẽ tập trung triển khai những nhiệm vụ nào, thưa Ông?
Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Y Thanh Hà Niê Kđăm: Trong thời gian tiếp theo, Hội đồng Dân tộc sẽ tiếp tục tập trung triển khai thực hiện tốt Nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng, các nghị quyết, kết luận của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Chương trình hành động của Đảng đoàn Quốc hội, Chương trình công tác của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, hoàn thành tốt các nhiệm vụ chuyên môn, nhiệm vụ chính trị đã được luật quy định và được Đảng đoàn Quốc hội, Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Lãnh đạo Quốc hội phân công, trong đó tập trung vào các nội dung chính sau đây:
Một là, tập trung triển khai, chủ động phối hợp và hoàn thành các nhiệm vụ Đảng đoàn Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Lãnh đạo Quốc hội giao theo tiến độ:
(1) Hoàn thành xây dựng Đề án của Đảng đoàn Quốc hội nghiên cứu, đồng bộ hóa chính sách dân tộc trong hệ thống chính sách, pháp luật theo các nghị quyết của Đảng và Hiến pháp 2013 và tổ chức triển khai thực hiện; (2) Nghiên cứu định hướng xây dựng Luật về lĩnh vực dân tộc; (3) Phối hợp thực hiện phân định miền núi, vùng cao.
Hai là, tiếp tục đổi mới, thực hiện nghiêm túc, có hiệu quả hoạt động xây dựng luật theo Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh hàng năm và nhiệm kỳ, nhất là hoàn thành tốt nhiệm vụ chủ trì giúp UBTVQH lập đề nghị và soạn thảo dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân; cùng các nhiệm vụ thẩm tra, tham gia thẩm tra các dự án luật có tác động lớn đến vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, bảo đảm chính sách dân tộc trong các dự án, dự thảo.
Ba là, tập trung triển khai các nhiệm vụ được xác định trong Nghị quyết của Quốc hội sau giám sát tối cao và Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế, chính sách đặc thù thực hiện 3 Chương trình mục tiêu quốc gia, trọng tâm là Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS&MN giai đoạn 2021-2030; tham mưu cho Ủy ban Thường vụ Quốc hội chỉ đạo tổ chức thực hiện hiệu quả các Nghị quyết.
Đồng thời, giám sát việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật có liên quan đến lĩnh vực dân tộc và tổ chức tốt các chuyên đề giám sát, giải trình của Hội đồng Dân tộc. Bên cạnh đó, Thường trực Hội đồng Dân tộc, các đồng chí Thành viên của Hội đồng Dân tộc tiếp tục theo dõi tình hình kinh tế - xã hội, nắm bắt tâm tư, nguyện vọng và chăm lo đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi cả nước, kịp thời xử lý, tham mưu xử lý các vấn đề nổi lên thuộc thẩm quyền.
Phóng viên: Xin chân thành cảm ơn Chủ tịch Hội đồng Dân tộc. Nhân dịp Tết Nguyên đán Giáp Thìn 2024, kính chúc Chủ tịch Hội đồng Dân tộc sức khỏe, hạnh phúc, thành công và tiếp tục có nhiều đóng góp cho sự nghiệp dân tộc!