Đa số ý kiến đại biểu đồng tình cho rằng cần phải nâng cao kỹ năng, bản lĩnh của đại biểu dân cử mới có thể làm cho hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng Nhân dân các cấp có chiều sâu hơn, đặc biệt trong việc thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia tại các tỉnh miền núi và vùng đồng bào dân tộc thiểu số.
Thời gian qua, chương trình giám sát được Uỷ ban Thường vụ Quốc hội phối hợp với Hội đồng Dân tộc Quốc hội, Đoàn đại biểu Quốc hội và Hội đồng Nhân dân các tỉnh tiến hành thường xuyên thông qua các đợt giám sát chuyên đề, các đợt tiếp xúc cử tri. Kết quả từ các đợt giám sát đều được Hội đồng Dân tộc báo cáo kịp thời với Uỷ ban thường vụ Quốc hội, kiến nghị với Chính phủ để kịp thời có sửa đổi, bổ sung các chủ truơng, chính sách cho phù hợp. Những kiến nghị, đề xuất của Hội đồng Dân tộc qua giám sát đều được các địa phương và đồng bào dân tộc đồng tình ủng hộ, Chính phủ ghi nhận và giải quyết kịp thời.
Tuy nhiên, hội thảo đánh giá hoạt động giám sát hiện nay vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu, còn nhiều biểu hiện mang tính hình thức. Nguyên nhân của hạn chế này một phần do nhận thức về chức năng, nhiệm vụ của một số đại biểu dân cử không đầy đủ; cơ cấu đại biểu dân cử các cấp chủ yếu là kiêm nhiệm, chỉ có 30% đại biểu Quốc hội chuyên trách. Đã hoạt động kiêm nhiệm thì quỹ thời gian cho cơ quan dân cử rất ít. Với các đại biểu chuyên trách, việc thiếu kỹ năng tiếp nhận và xử lý thông tin cũng một phần làm giảm hiệu quả của công tác giám sát. Ông Điểu Hơn, Trưởng ban dân tộc Hội đồng Nhân dân tỉnh Bình Phước nêu thực tế: “Một khó khăn mà chúng tôi đang gặp phải đó là khi giám sát một vấn đề gì đó nhưng các đại biểu chưa hiểu sâu, hiểu hết vấn đề. Muốn cho đại biểu hội đồng nhân dân quyết định đúng vấn đề thì phải có bộ phận tham mưu là các chuyên gia, chuyên viên giỏi, phải biết dự đoán và nắm tình hình trước. Cho nên đây là hạn chế cơ bản”.
Là người theo sát các hoạt động của chương trình phát triển kinh tế tế xã hội cho các xã đặc biệt khó khăn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2006-2010 (Chương trình 135), Tiến sĩ Tim Mc Grath, cố vấn quốc tế của Chương trình phát triển Liên Hợp Quốc (UNDP) cũng cho rằng, việc thiếu thông tin và kỹ năng là hạn chế lớn nhất trong hoạt động giám sát của các đại biểu dân cử. Tiến sĩ Tim Mac Grath cho rằng Hội đồng Nhân dân và Quốc hội có trách nhiệm giám sát chương trình. Tuy nhiên, đại biểu lại gặp khó khăn về vấn đề tài liệu, thông tin không đủ để đánh giá. Vấn đề nhân lực của đại biểu cũng hạn chế, có bao nhiêu đại biểu thì hầu như đều kiêm nhiệm công việc khác và không có thời gian để tập trung vào giám sát. Đây là hai vấn đề chính.
Kết thúc hội thảo, ông Mã Điền Cư, Phó Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Quốc hội nhận xét, để tháo gỡ khó khăn này, phải có một bộ máy làm việc đủ mạnh và năng động. Năng lực, bản lĩnh và trách nhiệm thực hiện chức năng giám sát của các đại biểu dân cử cũng đóng vai trò quan trọng. Bên cạnh việc đảm bảo về mặt số lượng, trình độ am hiểu pháp luật, người đại biểu cần phải có đầy đủ năng lực, trách nhiệm để ngoài việc công nhận cái đúng còn phải phát hiện, chỉ rõ được cái sai và đề ra các kiến nghị. Đồng thời phải có bản lĩnh dám nói thẳng, nói thật, không nể nang né tránh. Ngoài ra, để nâng cao năng lực giám sát, cần phải trang bị thêm cho các đại biểu dân cử những kỹ năng cần thiết thông qua các lớp tập huấn và các hội thảo chuyên đề. Ông Mã Điền Cư kiến nghị Các cơ quan của Quốc hội phối hợp với các cơ quan hữu quan để tranh thủ các dự án tổ chức tập huấn nâng cao năng lực cho đại biểu dân cử là người dân tộc thiểu số và đại biểu quốc hội không chuyên trách, giúp cho họ nâng cao năng lực giám sát, hiểu biết và có điều kiện tham khảo các kênh thông tin liên quan đến những nội dung giám sát để thực hiện quyền giám sát, có như vậy mới góp phần nâng cao chất lượng giám sát của hội đồng dân tộc và các cơ quan liên quan./.