Nhân dịp sơ kết 5 năm thực hiện Chỉ thị 05-CT/TW ngày 15/6/2016 của Bộ Chính trị về ''đẩy mạnh học tập, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh'', GS.TS Vương Đình Huệ - Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Quốc hội đã có bài viết quan trọng ''Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong hoạt động lập pháp, góp phần xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam''. Liên quan đến nội dung này, phóng viên THQHVN đã có cuộc trai đổi với Đại biểu Hoàng Anh Công - Đoàn ĐBQH tỉnh Thái Nguyên, Phó trưởng Ban Dân nguyện của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội.
Phóng viên: Nhân dịp Sơ kết 5 năm thực hiện Chỉ thị 05-CT/TW ngày 15/6/2016 của Bộ Chính trị về ''Đẩy mạnh học tập, làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh'', GS.TS Vương Đình Huệ - Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Quốc hội đã có bài viết quan trọng ''Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong hoạt động lập pháp, góp phần xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam''. Quan điểm của đại biểu về các vấn đề được đưa ra trong bài viết này như thế nào?
Đại biểu Hoàng Anh Công (Đoàn ĐBQH tỉnh Thái Nguyên) - Phó trưởng Ban Dân nguyện của Quốc hội: Báo cáo Chính trị tại Đại hội toàn quốc lần thứ XIII của Đảng đã nêu rõ: “Tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân do Đảng lãnh đạo là nhiệm vụ trọng tâm của đổi mới hệ thống chính trị. Nâng cao năng lực, hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Nhà nước. Xác định rõ hơn vai trò, vị trí, chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp, tư pháp trên cơ sở các nguyên tắc pháp quyền, bảo đảm quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công rành mạch, phối hợp chặt chẽ và tăng cường kiểm soát quyền lực nhà nước. Xây dựng hệ thống pháp luật đồng bộ, thống nhất, khả thi, công khai, minh bạch, ổn định, lấy quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người dân, doanh nghiệp làm trọng tâm thúc đẩy đổi mới sáng tạo, bảo đảm yêu cầu phát triển nhanh, bền vững”.
Đại biểu Hoàng Anh Công - Đoàn ĐBQH tỉnh Thái Nguyên, Phó trưởng Ban Dân nguyện của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội.
Bài viết của Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ ''Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong hoạt động lập pháp, góp phần xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam'' thể hiện sự khẳng định quan điểm nhất quán của Đảng và Nhà nước ta, cũng là quan điểm chỉ đạo của Đảng đoàn Quốc hội trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV. Đó là tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân, dưới sự lãnh đạo của Đảng. Đây là một nhiệm vụ trọng tâm của đổi mới hệ thống chính trị trong nhiệm kỳ 2021-2026. Trong đó, tiếp tục xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa kiến tạo phát triển, liêm chính, hành động; xác định rõ hơn vai trò, vị trí, chức năng, nhiệm vụ và quyền hạn của cơ quan nhà nước. “Lấy quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của người dân, doanh nghiệp làm trọng tâm thúc đẩy đổi mới sáng tạo, bảo đảm yêu cầu phát triển nhanh, bền vững”. Xây dựng hệ thống pháp luật đầy đủ, kịp thời, đồng bộ, thống nhất, khả thi, công khai, minh bạch, ổn định. Đẩy nhanh tiến độ ban hành các luật trực tiếp triển khai thi hành Hiến pháp 2013. Đồng thời, đồng chí Chủ tịch Quốc hội tiếp tục quán triệt, chỉ rõ nhiệm vụ việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh trong hoạt động lập pháp nhằm tiếp tục đổi mới quy trình lập pháp, tập trung xây dựng, hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ quyền con người, quyền công dân; hoàn thiện cơ chế bảo vệ Hiến pháp, cơ chế giám sát, lấy phiếu, bỏ phiếu tín nhiệm đối với những người giữ chức vụ do Quốc hội, Hội đồng nhân dân bầu hoặc phê chuẩn. Thiết lập đồng bộ, gắn kết cơ chế giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân.
Trên cơ sở Kết luận số 01-KL/TW ngày 4/4/2016 của Bộ Chính trị về việc tiếp tục thực hiện Nghị quyết 48-NQ/TW cần tiếp tục quán triệt việc tổ chức thực hiện sáu định hướng về xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật, 12 nhóm giải pháp trong xây dựng và thi hành pháp luật đã được xác định trong Nghị quyết 48-NQ/TW, Đảng đoàn Quốc hội tiếp tục lãnh đạo việc xây dựng, ban hành kế hoạch triển khai thực hiện công tác xây dựng pháp luật giai đoạn 2020 – 2030.
Phóng viên: Trong bài viết, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đã nhấn mạnh đến tư tưởng Hồ Chí Minh về chủ quyền Nhân dân, tất cả quyền lực đều thuộc về Nhân dân, Nhà nước của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân. Những quyền của Nhân dân được nhắc đến một cách rất đầy đủ và có ý nghĩa trong việc góp phần xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam như thế nào, thưa đại biểu?
Đại biểu Hoàng Anh Công - Đoàn ĐBQH tỉnh Thái Nguyên, Phó trưởng Ban Dân nguyện của Quốc hội: Quyền con người là giá trị phổ quát và tất cả người dân ở quốc gia nào cũng đều mong muốn quyền của mình được bảo đảm. Đối với Việt Nam, bảo vệ và thúc đẩy quyền con người là mục tiêu xuyên suốt của Đảng và Nhà nước ta từ khi thành lập nước đến nay. Điều này được thể hiện ở nhiều phương diện, đặc biệt là trong xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật.
Có thể thấy rằng, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đề cập việc vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh vào lĩnh vực xây dựng pháp luật về Chủ quyền Nhân dân, tất cả quyền lực đều thuộc về Nhân dân, Nhà nước của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân trên cơ sở nền tảng tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về giải phóng Dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng con người. Đây là cũng là một trong những định hướng trọng tâm thực hiện Nghị quyết số 48-NQ/TW về Chiến lược xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam giai đoạn 2020-2030, tầm nhìn đến năm 2045. Theo đó, trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV, chúng tôi thấy rằng cần tiếp tục quan tâm xây dựng, hoàn thiện pháp luật về quyền của Nhân dân với một số nội dung trọng tâm.
Thứ nhất: Tiếp tục hoàn thiện pháp luật về quyền con người, quyền tự do, dân chủ của công dân, quyền giám sát, kiểm tra hoạt động của các cơ quan nhà nước phù hợp thực tiễn phát triển đất nước; mở rộng dân chủ trực tiếp, tạo điều kiện để Nhân dân tham gia sâu rộng vào công việc của Nhà nước, bảo đảm quyền giám sát của Nhân dân; xây dựng nhà nước pháp quyền Xã hội Chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân. Tăng cường cơ chế dân chủ, công khai để mọi cá nhân trong xã hội đều có thể tham gia xây dựng, quản lý xã hội, giám sát các hoạt động của cơ quan nhà nước cũng như tạo ra khuôn khổ pháp lý để các cơ quan nhà nước hoạt động tốt hơn, phục vụ tốt hơn nhu cầu của mọi tầng lớp Nhân dân. Trong đó, cần tập trung chỉ đạo tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện khung pháp luật về quyền con người, quyền công dân đảm bảo phản ánh đúng bản chất của chế độ ta trên một số vấn đề cụ thể, đó là:
Thứ hai: Hiến pháp năm 2013, lần đầu tiên kể từ sau Hiến pháp năm 1946, đã xác định (phân công) rành mạch: Quốc hội là cơ quan thực hiện quyền lập pháp, Chính phủ là cơ quan thực hiện quyền hành pháp và Tòa án nhân dân là cơ quan thực hiện quyền tư pháp; và cũng lần đầu tiên khẳng định sứ mệnh cao quý, riêng có của Tòa án – cơ quan xét xử, thực hiện quyền tư pháp, đó là “bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người, quyền công dân…” (Điều 102). Trên cơ sở quy định của Hiến pháp, các đạo luật về tổ chức bộ máy như Luật Tổ chức Quốc hội, Luật Tổ chức Chính phủ, Luật Tổ chức Tòa án nhân dân, Luật Tổ chức Viện kiểm sát nhân dân, Luật Tổ chức chính quyền địa phương… đã được ban hành trên tinh thần đổi mới cơ chế hoạt động, phân công, phối hợp và kiểm soát trong quá trình thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan, đồng thời tăng cường phân cấp, phân quyền, ủy quyền rành mạch, rõ ràng hơn nhằm hướng tới xây dựng một bộ máy nhà nước gọn về tổ chức và hiệu quả trong hoạt động, góp phần bảo đảm tốt hơn quyền, lợi ích của cá nhân, tổ chức.
Thứ ba: Với quan điểm các quyền con người, quyền cơ bản của công dân được công nhận, tôn trọng, bảo vệ, bảo đảm theo Hiến pháp, pháp luật, Hiến pháp năm 2013 lần đầu tiên quy định “quyền con người, quyền cơ bản của công dân chỉ có thể bị hạn chế theo quy định của luật trong trường hợp cần thiết vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội, sức khỏe của cộng đồng” (khoản 2 Điều 14). Từ đó, các quyền con người, quyền công dân thuộc nhóm quyền dân sự, chính trị như quyền ứng cử, bầu cử; quyền tham gia quản lý nhà nước, quản lý xã hội; quyền biểu quyết khi Nhà nước tổ chức trưng cầu ý dân… tiếp tục được quan tâm cụ thể hóa thông qua việc tiếp tục nghiên cứu, ban hành, sửa đổi bổ sung để bảo đảm hệ thống pháp luật về các quyền con người, quyền công dân ngày càng hoàn thiện, đủ cơ sở pháp lý cho việc tổ chức thực hiện và bảo đảm, bảo vệ các quyền con người, quyền công dân. Đặc biệt, công tác xây dựng pháp luật tiếp tục quan tâm hoàn thiện pháp luật về các quyền con người, quyền công dân trong nhóm quyền về kinh tế, văn hóa, xã hội; quyền con người, quyền công dân trong lĩnh vực tư pháp. Đồng thời, đối với nhóm thuộc đối tượng yếu thế, việc bảo đảm thực hiện tốt quyền của các đối tượng này cũng cần được quan tâm. Bên cạnh đó, trong quá trình soạn thảo, ban hành các luật, pháp lệnh và các văn bản dưới luật, các nguyên tắc về hạn chế quyền con người, quyền công dân tiếp tục phải được quán triệt đầy đủ để bảo đảm việc hạn chế quyền chỉ trong các trường hợp đã được Hiến pháp quy định và chỉ quy định bằng Luật.
Các cơ chế bảo đảm, bảo vệ quyền con người, quyền công dân cũng phải tiếp tục được hoàn thiện quy định cụ thể trong các đạo luật thông qua việc trực tiếp quy định nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan nhà nước, trách nhiệm của các tổ chức và cá nhân khác có liên quan; quy định việc tăng cường trách nhiệm, bảo đảm sự đúng đắn, nghiêm minh, công bằng trong các hoạt động của cơ quan nhà nước thông qua việc xử lý kịp thời các hành vi vi phạm pháp luật của mọi chủ thể; trách nhiệm bồi thường của Nhà nước khi vi phạm để xảy ra thiệt hại cho công dân; có cơ chế bảo đảm quyền khiếu nại, khởi kiện, tố cáo nhằm bảo vệ các quyền con người nói chung. Nhiều đạo luật quy định khá cụ thể, toàn diện các biện pháp bảo đảm thực hiện quyền con người, quyền công dân, nhất là các đạo luật có nhiệm vụ cụ thể hóa trực tiếp các quyền mà Hiến pháp giao, hạn chế tối đa các điều khoản ủy quyền quy định chi tiết thi hành luật.
Phóng viên: Đề cập tới Học tập, vận dụng tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh về hoạt động lập pháp trong quá trình xây dựng Nhà nước pháp quyền Xã hội Chủ nghĩa ở nước ta, trong số 8 lĩnh vực mà Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đưa ra có lĩnh vực xây dựng và hoàn thiện pháp luật về tổ chức bộ máy nhà nước của Nhân dân, do Nhân dân và vì Nhân dân; xây dựng và hoàn thiện pháp luật về quyền con người, quyền công dân. Đại biểu nhìn nhận như thế nào về các lĩnh vực này được đưa vào khi xây dựng Nhà nước pháp quyền Xã hội Chủ nghĩa ở nước ta?
Đại biểu Hoàng Anh Công (Đoàn ĐBQH tỉnh Thái Nguyên) - Phó trưởng Ban Dân nguyện của Quốc hội: Trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XIV, cùng với việc bổ sung, hoàn thiện quan điểm và thể chế về Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân do Đảng Cộng sản Việt Nam lãnh đạo, hệ thống pháp luật của nước ta không ngừng được bổ sung, hoàn thiện, bao quát tương đối đầy đủ các lĩnh vực của đời sống xã hội, bảo đảm sự cân đối, đồng bộ giữa các thể chế kinh tế, chính trị, xã hội, quốc phòng, an ninh, bảo vệ môi trường, quyền con người, quyền công dân phù hợp với yêu cầu phát triển bền vững và hội nhập quốc tế của đất nước. Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam được Quốc hội khóa XIII thông qua năm 2013 đã tạo cơ sở pháp lý quan trọng định hướng cho việc tiếp tục xây dựng và hoàn thiện hệ thống pháp luật Việt Nam, đặc biệt là hệ thống pháp luật về tổ chức bộ máy nhà nước.
Quốc hội khóa XIV đã ban hành hơn 120 đạo luật để cụ thể hóa Hiến pháp năm 2013, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các Bộ trưởng, trưởng ngành đã ban hành hơn 200 văn bản pháp luật quy định về chức năng, nhiệm vụ và cơ cấu tổ chức bên trong của các cơ quan, đơn vị. Hệ thống những văn bản nêu trên đã góp phần kiện toàn tổ chức bộ máy, làm rõ hơn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm, mối quan hệ công tác của các cơ quan nhà nước, từng bước đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Quốc hội ngày càng được củng cố, kiện toàn, hoàn thiện về tổ chức và hoạt động của Quốc hội đi vào thực chất hơn; chất lượng hoạt động được nâng lên rõ rệt. Chính phủ tiếp tục được sắp xếp tinh gọn, hợp lý hơn theo mô hình bộ quản lý đa ngành, đa lĩnh vực. Chính quyền địa phương bước đầu có sự phân biệt về tổ chức bộ máy và xác định nhiệm vụ, quyền hạn một cách hợp lý, phù hợp với đặc điểm nông thôn, đô thị, hải đảo.
Tuy nhiên, một số chủ trương, chính sách của Đảng và quy định của Hiến pháp năm 2013 về tổ chức bộ máy nhà nước chưa được thể chế hóa đầy đủ, cụ thể và kịp thời. Chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, tổ chức bộ máy, mối quan hệ của một số cơ quan, tổ chức chưa thật rõ, còn chồng chéo, trùng lặp. Cơ chế phân công, phối hợp và kiểm soát quyền lực nhà nước giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp còn thiếu nhất quán, hiệu quả chưa cao. Việc thực hiện công khai, minh bạch và tăng cường trách nhiệm giải trình còn hạn chế. Vẫn còn tình trạng cục bộ, vì lợi ích ngành trong quá trình xây dựng văn bản pháp luật về tổ chức bộ máy của các cơ quan; trách nhiệm ban hành văn bản pháp luật về tổ chức bộ máy nhà nước được giao cho nhiều cơ quan, nhưng công tác phối hợp, rà soát, kiểm tra và vai trò tham mưu của cơ quan đầu mối về tổ chức bộ máy nhà nước chưa được phát huy một cách thực sự hiệu quả.
Từ đó, có thể thấy rằng, đây là 02 trong 08 lĩnh vực được Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đưa ra nhằm hướng tới mục tiêu nhằm xây dựng hệ thống pháp luật đồng bộ, thống nhất, hiện đại, khả thi, công khai, minh bạch, ổn định, dễ tiếp cận với chi phí tuân thủ thấp, có sức cạnh tranh quốc tế, lấy quyền và lợi ích hợp pháp của người dân làm trung tâm, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, bảo đảm yêu cầu phát triển nhanh và bền vững; tập trung xây dựng, hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa; tôn trọng, bảo đảm, bảo vệ quyền con người, quyền công dân và hội nhập quốc tế. Từ đó, Đảng đoàn Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiếp tục tập trung chỉ đạo nghiên cứu, xây dựng và triển khai thực hiện Chiến lược xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam đến năm 2030, định hướng đến năm 2045.
Phóng viên: Một trong những nhiệm vụ quan trọng của Ban Dân nguyện của Quốc hội là tiếp nhận, lắng nghe phản ánh, tâm nguyện, kiến nghị của Nhân dân, cử tri cả nước về các lĩnh vực của đất nước để cùng với các Bộ ngành liên quan và trình lên Quốc hội xem xét, giải quyết. Vậy với nhiệm vụ và và chức năng của mình, trong thời gian tới, Ban Dân nguyện sẽ có những việc làm, hoạt động thiết thực nào góp phần vận dụng tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh vào xây dựng Nhà nước pháp quyền Xã hội Chủ nghĩa ở nước ta, thưa đại biểu?
Đại biểu Hoàng Anh Công (Đoàn ĐBQH tỉnh Thái Nguyên) - Phó trưởng Ban Dân nguyện của Quốc hội: Báo cáo tổng kết nhiệm kỳ Quốc hội khóa XIV đã đánh giá, công tác dân nguyện đã góp phần củng cố niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và chế độ. Qua đó, phản ánh được với Đảng, Nhà nước những tâm tư, nguyện vọng của người dân, góp phần hoàn thiện chính sách pháp luật, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Chúng tôi nhận thức rằng, công tác dân nguyện là làm thế nào để tập hợp được trí tuệ và phát huy được sức mạnh của toàn dân trong việc đóng góp xây dựng pháp luật, xây dựng đất nước. Đồng thời, khi đã nhận được đóng góp của người dân, thì cơ quan dân nguyện phải ghi nhận, phân loại, đánh giá và tiếp thu những đóng góp ấy, để chuyển đến Quốc hội, các cơ quan có thẩm quyền giải quyết; đồng thời, giúp Quốc Hội, Ủy ban thường vụ Quốc hội giám sát việc giải quyết của các cơ quan có thẩm quyền, qua đó góp phần xây dựng hoàn thiện bộ máy Nhà nước. Để rồi, bộ máy Nhà nước trở lại phục vụ nhân dân tốt hơn, hiệu quả hơn. Đồng thời, Ban Dân nguyện cần tăng cường đổi mới về phương thức hoạt động theo phương châm “gần dân, nghe dân, trọng dân”, tăng cường công tác tiếp công dân, xử lý đơn thư và tập trung vào giám sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo của các cơ quan có thẩm quyền.
Ban Dân nguyện mong muốn tiếp tục nhận được nhiều ý kiến đóng góp, kiến nghị, phản ảnh của của tri và Nhân dân cả nước đối với những vấn đề quan trọng của đất nước, những vấn đề nóng được người dân đặc biệt quan tâm và những vấn đề bất cập trong chính sách pháp luật để từ đó giúp công tác lập pháp, giám sát và quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước trong nhiệm kỳ Quốc hội XV được thực hiện đảm bảo có được thông tin đóng góp rộng rãi từ cử tri và Nhân dân; đồng thời giúp những cơ quan của Nhà nước thấy rõ được trách nhiệm trước nhân dân, đồng thời cũng giúp cho các đại biểu Quốc hội hoàn thành tốt nhiệm vụ đại biểu của Nhân dân.
Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn đại biểu!/.
