ĐBQH TRẦN HOÀNG NGÂN: CẦN CHÚ TRỌNG HƠN CÔNG TÁC GIÁM SÁT TỪ KHI CÓ CHỦ TRƯƠNG THU HỒI ĐẤT
QUỐC HỘI TIẾP TỤC THẢO LUẬN DỰ ÁN LUẬT ĐẤT ĐAI (SỬA ĐỔI)
Dự án Luật Đất đai (sửa đổi) được Quốc hội cho ý kiến tại kỳ họp thứ 5 này và tiếp tục xem xét, thảo luận tại kỳ họp thứ 6 tới. Đây là dự án Luật khó, rất quan trọng, tác động mạnh mẽ đến mọi mặt của đời sống xã hội, được tổ chức, doanh nghiệp, cử tri và nhân dân cả nước đặc biệt quan tâm. Việc sửa đổi toàn diện Luật này góp phần hoàn thiện hệ thống thể chế quản lý, sử dụng có hiệu quả tài nguyên, trọng tâm là đất đai; Kiên quyết ngăn chặn, xử lý nghiêm các hành vi tham nhũng, trục lợi, làm thất thoát nguồn thu ngân sách liên quan đến đất. Ngoài ra, việc sửa đổi Luật Đất đai cũng nhằm cụ thể hóa quy định của Hiến pháp năm 2013 coi đất đai là tài nguyên đặc biệt của quốc gia, nguồn lực quan trọng phát triển đất nước, được quản lý theo pháp luật... Người sử dụng đất được chuyển quyền sử dụng đất, thực hiện các quyền và nghĩa vụ theo quy định của luật.
Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Đặng Quốc Khánh.
Đề cập về tiến độ hoàn thiện dự án Luật Đất đai (sửa đổi), Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Đặng Quốc Khánh cho biết, tại kỳ họp thứ 4, Quốc hội đã cho ý kiến đối với dự án Luật này. Ngày 05/12/2022, Chính phủ đã có Báo cáo số 474/BC-CP báo cáo một số nội dung tiếp thu, giải trình ý kiến của Đại biểu Quốc hội tại Kỳ họp thứ 4 về dự án Luật Đất đai (sửa đổi).
Thực hiện Nghị quyết số 671/NQ-UBTVQH15 ngày 23/12/2022 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc tổ chức lấy ý kiến Nhân dân về dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi), ngày 24/4/2023 Chính phủ đã có Tờ trình số 136/TTr-CP trình Quốc hội tổng hợp kết quả lấy ý kiến Nhân dân và việc tiếp thu, hoàn thiện dự án Luật Đất đai (sửa đổi). Ngày 11/5/2023, Ủy ban thường vụ Quốc hội đã họp cho ý kiến về dự án Luật này.
Trên cơ sở ý kiến kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, ý kiến thẩm tra của Ủy ban Kinh tế của Quốc hội, ý kiến phản biện (lần 2) của Ban Thường vụ Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, ý kiến của Hội đồng dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội, ý kiến của các đại biểu Quốc hội (ĐBQH) tại Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách ngày 06-07/4/2023, Chính phủ đã chỉ đạo các cơ quan có liên quan nghiêm túc tiếp thu ý kiến góp ý, hoàn thiện dự án Luật Đất đai (sửa đổi).
Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh.
Thay mặt cơ quan thẩm tra về dự án Luật Đất đai (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho biết, Ủy ban đánh giá cao Chính phủ đã chỉ đạo Cơ quan soạn thảo và các Bộ, ngành khẩn trương nghiên cứu, tiếp thu nhiều ý kiến của Nhân dân, ý kiến đại biểu Quốc hội và ý kiến các cơ quan của Quốc hội để chỉnh lý dự thảo Luật có bước tiến quan trọng về chất lượng; các tài liệu trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 5 được chuẩn bị nghiêm túc, công phu, nhiều nội dung đã được tiếp thu, giải trình.
Để đạt được sự đồng thuận, thống nhất cao nhất khi thông qua dự thảo Luật, Ủy ban Kinh tế đề nghị chỉ cụ thể hóa tại Luật những nội dung Nghị quyết số 18-NQ/TW đã chín, đã đủ rõ. Đối với những nội dung cần tiếp tục nghiên cứu, điều kiện thực tiễn chưa cho phép quy định ngay tại Luật để trình Quốc hội thông qua, đề nghị Chính phủ phối hợp báo cáo cấp có thẩm quyền trong quá trình hoàn thiện dự thảo Luật.
Theo Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh, đối với những nội dung thực tiễn phát sinh nhưng chưa được tổng kết, do đó chưa được đề cập trong Nghị quyết số 18-NQ/TW, quá trình nghiên cứu, đánh giá tác động cho thấy có cơ sở hợp lý và nhận định cần thiết bổ sung quy định, đề nghị Ban Cán sự đảng Chính phủ báo cáo cấp có thẩm quyền cho ý kiến, làm cơ sở hoàn thiện dự thảo Luật.
Mặt khác, nếu là những nội dung đã được tổng kết nhưng chưa đạt được sự đồng thuận, còn có ý kiến khác nhau, chưa đủ chín, đủ rõ về cơ sở lý luận và thực tiễn, vì vậy, không được kết luận tại Nghị quyết số 18-NQ/TW thì đề nghị không đưa vào dự thảo Luật. Đối với một số nội dung, chủ trương trong Nghị quyết số 18-NQ/TW chưa được thể chế trong dự thảo Luật vì không thuộc phạm vi điều chỉnh, đề nghị Chính phủ chỉ đạo các Bộ, ngành rà soát, triển khai theo Kế hoạch số 08-KH/TW của Ban Chấp hành Trung ương về thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW. Trường hợp cần thiết sửa đổi, bổ sung các luật để thể chế hóa Nghị quyết số 18-NQ/TW nhưng chưa có trong Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh, đề nghị Chính phủ chỉ đạo xây dựng hồ sơ đề nghị xây dựng luật, pháp lệnh để bổ sung vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh và trình Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội theo quy định.
Quốc hội nghe Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Đặng Quốc Khánh báo cáo về dự án Luật Đất đai (sửa đổi).
Ngoài ra, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh đề nghị cơ quan soạn thảo dự án Luật Đất đai (sửa đổi) tiếp tục rà soát các luật có liên quan, đánh giá tác động kỹ lưỡng, kịp thời đề xuất phương án sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ để quy định cụ thể tại Mục 2 Chương XVI dự thảo Luật. Đối với các dự án Luật đã có trong Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh, đặc biệt là các dự án Luật trình Quốc hội xem xét, thông qua tại Kỳ họp thứ 5, đề nghị tiếp tục rà soát, chỉnh lý các quy định có liên quan và đề xuất chỉnh sửa tại Luật Đất đai (nếu có) theo nguyên tắc bảo đảm phù hợp với phạm vi điều chỉnh tại mỗi Luật, không nhắc lại tại Luật này nội dung quy định của Luật khác và ngược lại mà có quy định dẫn chiếu việc thực hiện theo quy định của Luật khác có liên quan; trình Quốc hội xem xét theo quy định.
Để bảo đảm tính khả thi và tính thống nhất của dự án Luật Đất đai (sửa đổi), đại biểu Tạ Đình Thi- Đoàn ĐBQH Tp.Hà Nội cơ bản nhất trí với Hồ sơ dự án Luật Đất đai (sửa đổi) trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 5. Thời gian qua, Chính phủ, cơ quan chủ trì soạn thảo – Bộ Tài nguyên và Môi trường đã hết sức nỗ lực, cố gắng, đặc biệt trong việc tổ chức lấy ý kiến nhân dân, tiếp thu, chỉnh lý dự án Luật. Đây là công việc rất khó khăn, phức tạp, đòi hỏi tính khoa học cao và năng lực trí tuệ rất lớn. Báo cáo của Ủy ban Kinh tế đã tổng hợp đầy đủ các ý kiến của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội, chỉ ra những vấn đề lớn mà dự án Luật cần tiếp tục được tiếp thu, hoàn thiện.
Cần có sự đánh giá về dự án để phục vụ phát triển kinh tế - xã hội khi thu hồi đất
Đóng góp ý kiến về các quy định trong dự thảo Luật liên quan đến đất đô thị, ven đô thị và đất lấn biển, đại biểu Tạ Đình Thi cho rằng, đây là loại đất có giá trị gia tăng cao, tạo ra địa tô lớn, có nguy cơ phát sinh nhiều hệ lụy xấu nếu không có các công cụ chính sách quản lý phù hợp. So sánh với Luật Đất đai hiện hành, dự án Luật Đất đai (sửa đổi) đã có nhiều quy định mới liên quan đến lĩnh vực phát triển đô thị và có một số nội dung cần tiếp tục được nghiên cứu, làm rõ và chỉnh lý phù hợp.
Về Điều 10 (Phân loại đất): Hiện nay có sự khác biệt trong hệ thống quản lý và phân loại đất đai giữa hai lĩnh vực quy hoạch đô thị và quy hoạch đất đai. Theo Luật Đất đai, việc phân loại đất căn cứ theo mục đích sử dụng, chia thành 3 nhóm gồm: đất nông nghiệp, đất phi nông nghiệp và đất chưa sử dụng. Chỉ có loại đất ở trong nhóm đất phi nông nghiệp được xác định theo khu vực đô thị hay nông thôn. Lĩnh vực quy hoạch đô thị, quản lý theo đất đô thị, đất xây dựng đô thị (đất dân dụng, đất ngoài dân dụng) và đất khác. Quy hoạch đô thị có thể lập theo ranh giới hành chính hoặc theo khu vực phát triển đô thị.
Đại biểu Tạ Đình Thi - Đoàn Đại biểu Quốc hội Tp.Hà Nội.
Với hai hệ thống phân loại đất không đồng nhất như nêu trên sẽ gây khó khăn trong việc xác định được các loại đất tương ứng trong 02 hệ thống quy hoạch, nhất là trường hợp sử dụng đa mục đích; đồng thời cũng ảnh hưởng đến việc xác định giá đất do mục đích sử dụng đất (theo phân loại đất) là một trong các căn cứ để xác định giá đất). Mặt khác, việc xác định rõ được ranh giới đô thị giúp hạn chế việc chuyển đổi đất nông nghiệp sang đất đô thị một cách thiếu bền vững và giúp Nhà nước có thể đánh thuế đất đô thị một cách phù hợp (chứ không chỉ là đánh thuế đất kinh doanh dịch vụ tương đồng như nhau tại khu vực nông thôn cũng như khu vực đô thị).
Đại biểu Tạ Đình Thi đề nghị trong dự án Luật bổ sung quy định biện pháp để thống nhất phân loại đất giữa pháp luật đất đai và pháp luật quy hoạch đô thị; bổ sung cơ chế để theo dõi việc sử dụng đất theo quy hoạch đô thị tại các đô thị.
Về Điều 62 (Thời kỳ quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất): Quy hoạch sử dụng đất được lập cho giai đoạn 10 năm, kế hoạch là 05 năm. Trong khi đó, thời hạn quy hoạch đô thị là 20 -25 năm hoặc 10 - 15 năm tùy loại hình đô thị. Thời điểm lập hai loại quy hoạch cũng không trùng khớp nhau. Do vậy, đại biểu Tạ Đình Thi đề nghị nghiên cứu, bổ sung quy định để đảm bảo tính đồng bộ về thời kỳ quy hoạch giữa hai loại quy hoạch nêu trên và quy định chuyển tiếp trong trường hợp thời hạn quy hoạch đô thị đang triển khai mà có thời điểm kết thúc không cùng thời điểm kết thúc kỳ quy hoạch sử dụng đất.
Về Điều 79 (Thu hồi đất để phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng): Dự án Luật quy định "Nhà nước thu hồi đất để thực hiện các dự án phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng nhằm huy động nguồn lực đất đai, nâng cao hiệu quả sử dụng đất phát triển hạ tầng kinh tế- xã hội theo hướng hiện đại, thực hiện chính sách an sinh xã hội, bảo vệ môi trường và bảo tồn di sản văn hóa". Như vậy, chưa có quy định cụ thể về “đánh giá” các lợi ích quốc gia, công cộng mà dự án sẽ đem lại, dẫn đến dễ bị lợi dụng để tiêu cực làm thiệt thòi cho chủ thể sử dụng đất.
Đại biểu Tạ Đình Thi đề nghị trong dự án Luật cần làm rõ các nguyên tắc, trình tự để xác định mục tiêu và nội dung dự án được đánh giá là có mục đích vì lợi ích quốc gia, công cộng, nhất là các dự án đa mục tiêu, hỗn hợp; bổ sung trường hợp Nhà nước thu hồi đất đối với khu đất siêu mỏng, siêu méo sau khi mở đường, chỉnh trang đô thị. Đối với các dự án phát triển kinh tế - xã hội nói chung được nêu trong Điều 79 thì phải phân loại, làm rõ quy mô của từng loại dự án để áp dụng Nhà nước tiến hành thu hồi hay nhà đầu tư phải thỏa thuận với chủ thể sử dụng đất để nhận chuyển quyền sử dụng đất thực hiện dự án.
Về quỹ đất hình thành do “lấn biển”: Dự án Luật chưa giải thích rõ về “dự án đầu tư từ hoạt động lấn biển” và “dự án lấn biển” trong khi có nhiều quy định khác liên quan đến các loại dự án này như điểm d khoản 3 Điều 79, điểm e khoản 1 Điều 112, điểm đ khoản 2 Điều 190. Do vậy, cần phân định rõ trường hợp dự án đầu tư không thuộc diện thu hồi đất, giao đất không qua đấu giá đấu thầu nhưng trong đó có dự án thành phần (hay hạng mục dự án) thực hiện hoạt động lấn biển thì có được áp dụng các quy định tại Điều 190 cho dự án hay không, bảo đảm phù hợp với tinh thần Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 16/6/2022 của Hội nghị Trung ương V khóa XIII về đất đai. Ở đây, bao gồm dự án đầu tư xây dựng khu đô thị (như các dự án Khu đô thị du lịch lấn biển Cần Giờ, khu du lịch Quốc tế Đồi Rồng), trong đó thực hiện trên phần diện tích đất có mặt nước ven biển (Điều 189) và diện tích đất lấn biển (Điều 190).
Ngoài ra, đối với dự án lấn biển, khi bắt đầu dự án chưa có đất có khả năng khai thác, sử dụng ngay mà phải mất thời gian dài, có thể hàng chục năm sau. Vì vậy, cần làm rõ thời điểm giao dự án khác với thời điểm giao đất/cho thuê đất và xác định các quyền, trách nhiệm tương ứng tại các thời điểm./.
