Ô nhiễm môi trường đang tồn tại dưới nhiều hình thức, như: ô nhiễm môi trường không khí; ô nhiễm môi trường đất; ô nhiễm nguồn nước; ô nhiễm tiếng ồn; ô nhiễm ánh sáng.... Tại các đô thị lớn ở nước ta, ô nhiễm không khí và ô nhiễm tiếng ồn luôn duy trì ở ngưỡng cao đang là những hệ lụy chưa thể giải quyết trong quá trình phát triển. Ô nhiễm tiếng ồn và ô nhiễm không khí cũng được xem là một trong những nguyên nhân lớn nhất gây bệnh tật và tử vong sớm trên toàn cầu. Đáng lo ngại, Việt Nam là quốc gia luôn đứng cuối trong bảng xếp hạng chất lượng không khí. Đặc biệt, tại các thành phố lớn với mật độ dân số, xe cộ đông, hoạt động xây dựng gia tăng... nên chất lượng không khí tại đây đang là vấn đề đáng lo ngại.
Ô nhiễm tiếng ồn gia tăng tỉ lệ thuận với quá trình đô thị hóa
Tiếng ồn là một dạng ô nhiễm môi trường rất nguy hại, ảnh hưởng đến sức khỏe cộng đồng nhưng lại ít được quan tâm như các loại ô nhiễm khác. Ô nhiễm tiếng ồn gia tăng tỉ lệ thuận với quá trình đô thị hóa. Ở Việt Nam, tình trạng ô nhiễm tiếng ồn đã khá nghiêm trọng, tuy nhiên phần đông người dân không hề biết là họ đang phải gánh chịu hậu quả của ô nhiễm tiếng ồn. Theo kết quả nghiên cứu của Sở Khoa học công nghệ và Môi trường Hà Nội, tại 12 đường và nút giao thông chính trên địa bàn thành phố, tiếng ồn trung bình vào ban ngày là 77,8 - 78,1 dBA (mức âm quy định của tiếng ồn), vượt tiêu chuẩn cho phép từ 7,8 - 8,1 dBA. Tiếng ồn tương đương trung bình vào ban đêm là 65,3 - 75,7 dBA (vượt tiêu chuẩn từ 10 - 20 dBA).
Như vậy mức ồn giao thông hiện nay ở Hà Nội khá lớn, cao hơn chỉ số tiêu chuẩn cho phép đối với khu vực công cộng và khu dân cư (50 - 70dB vào ban ngày). Mức ồn giao thông càng lớn, phản ánh mức độ gia tăng ô nhiễm càng cao, điều này có nghĩa là chất lượng cuộc sống ngày càng giảm sút. Theo nghiên cứu của các nhà khoa học, ô nhiễm tiếng ồn ảnh hưởng đến cả sức khỏe và hành vi con người, tác động xấu đến sức khỏe tâm lý, tâm thần. Ô nhiễm tiếng ồn có thể gây tăng huyết áp, căng thẳng, ù tai, giảm thính lực, rối loạn giấc ngủ và các tác hại khác.
Ô nhiễm bụi và tiếng ồn tại các đô thị gây ảnh hưởng đến sức khỏe người dân.
Nồng độ bụi vượt ngưỡng cho phép
Hàng ngày, các chỉ số chất lượng không khí tại Hà Nội đều được cập nhật từ các trạm quan trắc tự động và được Sở Tài nguyên và Môi trường Hà Nội công khai để nhân dân biết và chủ động phòng tránh. Các số liệu chất lượng không khí đo được đều cho kết quả vượt chuẩn cho phép. Theo các chuyên gia môi trường, nguồn phát thải ô nhiễm không khí tại các đô thị là do nồng độ bụi phát sinh từ các hoạt động giao thông vận tải, xây dựng, từ các cơ sở sản xuất công nghiệp nội đô; hoạt động đun nấu, sinh hoạt của dân cư; quá trình xử lý rác thải...
Bà Trần Lệ Thùy - Giám đốc Trung tâm Sáng kiến Truyền thông và Phát triển, thuộc Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam, khẳng định: "Ô nhiễm không khí ở Hà Nội đang tăng rất nhanh và mức độ ngày càng nghiêm trọng, thường xuyên thuộc top 4 trên thế giới, có thời điểm top 2 của thế giới. Bắc Kinh, Trung Quốc là thành phố ô nhiễm không khí nghiêm trọng nhưng tại Hà Nội, có những ngày mức độ ô nhiễm không khí cao hơn cả Bắc Kinh, Trung Quốc. Ô nhiễm không khí ở Hà Nội ở mức khá nghiêm trọng và ảnh hưởng trực tiếp tới người dân".
Theo thống kê, tại Hà Nội, vào giờ cao điểm, số ô tô hoạt động là 500 chiếc/km2 và xe máy là 6000 chiếc/km2. Tại TP.Hồ Chí Minh, con số này là 7 triệu ô tô, xe máy chạy mỗi ngày, chưa kể các công trình xây dựng,… Điều đó khiến ô nhiễm không khí ô nhiễm tồi tệ hơn. Điều lo ngại, tình trạng ô nhiễm không khí không phải là lần đầu tiên được đề cập ở Việt Nam đặc biệt tại các đô thị lớn. Đã có thời điểm Thủ đô Hà Nội được cảnh báo đứng trước nguy cơ lọt vào nhóm các thành phố có mức ô nhiễm không khí nhất thế giới. Dựa trên cơ sở dữ liệu chất lượng không khí của Tổ chức Y tế thế giới, Trung tâm Phát triển và Sáng tạo xanh phân tích và chỉ ra rằng người dân Hà Nội đang phải tiếp xúc với không khí bị ô nhiễm xếp thứ 2 trong số 23 thành phố được khảo sát ở một số quốc gia Đông Nam Á. Bình quân 91% số ngày trong 3 tháng đầu năm 2018, mức độ ô nhiễm không khí của Hà Nội vượt tiêu chuẩn cho phép của Tổ chức Y tế thế giới. Kết quả này dựa trên dữ liệu thu thập tại trạm quan trắc chất lượng không khí của Đại sứ quán Mỹ tại Hà Nội.
Còn tại TP. Hồ Chí Minh, từ đầu năm đến nay, địa phương này cũng phải đối mặt với ít nhất 2 đợt “mù khô” cho thấy mức độ ô nhiễm đang gia tăng. Thống kê từ Trung tâm Quan trắc Tài nguyên và Môi trường TP. Hồ Chí Minh, hầu hết khí độc như NO2, O2, CO ở ngưỡng cao, vượt quá quy chuẩn cho phép.
93% trẻ em trên thế giới dưới 15 tuổi phải hít thở bầu không khí ô nhiễm
Báo cáo hiện trạng môi trường quốc gia Việt Nam đã chỉ rõ, ô nhiễm môi trường không khí gây ra những tác động trực tiếp tới sức khỏe cộng đồng. Tỷ lệ người dân ở các đô thị lớn mắc các bệnh liên quan đến ô nhiễm không khí chiếm tỷ lệ khá cao, trẻ em là nhóm đối tượng chịu tác động lớn nhất. Trong đó, bụi mịn (PM 2.5) là những hạt bụi nhỏ li ti mà mắt thường không nhìn thấy, được coi là tác nhân gây ô nhiễm không khí có ảnh hưởng nghiêm trọng nhất đối với sức khỏe, do có khả năng lắng đọng, thẩm thấu, di chuyển trong phổi. Vì thế, các hạt bụi này có thể gây tác động sức khỏe tức thời như kích ứng mắt, mũi, họng và phổi, ho, hắt hơi, chảy nước mũi và khó thở. Phơi nhiễm lâu dài với bụi mịn cũng có thể tăng tỷ lệ viêm phế quản mạn tính, suy giảm chức năng phổi và tăng tỷ lệ tử vong do ung thư phổi và bệnh tim.
Tại các đô thị lớn như Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh, nồng độ bụi mịn và siêu mịn ở một số khu vực đang vượt tiêu chuẩn cho phép của Tổ chức Y tế Thế giới. Một số khu vực nội thành của các đô thị lớn, nồng độ bụi mịn PM10 và bụi siêu mịn PM2.5 vượt ngưỡng cho phép của Quy chuẩn Việt Nam, chiếm tỷ lệ hơn 1/5 tổng số ngày trong năm. Đối với các đô thị miền Bắc, số ngày có nồng độ bụi cao thường tập trung vào các tháng mùa Đông.
Bụi mịn có thể tăng tỷ lệ viêm phế quản mạn tính, suy giảm chức năng phổi và tăng tỷ lệ tử vong do ung thư phổi và bệnh tim mạch.
Thống kê của Tổ chức Y tế thế giới, mỗi năm, trên thế giới có khoảng 7 triệu người tử vong do các bệnh liên quan tới ô nhiễm không khí như các bệnh về tim, phổi và đột quỵ. Hàng ngày có khoảng 93% trẻ em trên thế giới dưới 15 tuổi (tương đương với 1,8 tỷ em) phải hít thở bầu không khí ô nhiễm khiến cho sức khỏe và sự phát triển của các em bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Mối nguy hại này được Tổ chức Y tế thế giới nhận diện trong một báo cáo vừa được công bố trước khi diễn ra Hội nghị Toàn cầu lần đầu tiên về ô nhiễm không khí và sức khỏe vừa diễn ra.
Tại Việt Nam, theo Tổ chức Y tế thế giới, trong 10 bệnh có tỷ lệ tử vong cao nhất tại Việt Nam có 6 bệnh liên quan đến đường hô hấp có nguyên nhân từ ô nhiễm không khí và chất lượng không khí. Trong cơ cấu bệnh tật, các bệnh về đường hô hấp cũng là 1 trong 5 nhóm bệnh bị mắc phải cao nhất.
Theo bà Bùi Thị An, nguyên Ủy viên Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, nguyên nhân đầu tiên là khí thải từ các khu công nghiệp, nhà máy ở ven đô, thậm chí nhiều làng nghề đang tồn tại ở nội đô đang gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Thứ hai, phương tiện giao thông đang quá lớn, hiện chưa có biện pháp nào để giảm phương tiện cá nhân, vì đây là phương tiện mưu sinh của người dân.
Giải pháp nào cải thiện ô nhiễm môi trường?
Để giải quyết vấn đề ô nhiễm không khí ở các đô thị, Tiến sỹ Nguyễn Lanh, Viện Chiến lược, Chính sách Tài nguyên và Môi trường cho rằng, nhiều nước trên thế giới đều triển khai các giải pháp là tăng giao thông công cộng, giảm phương tiện giao thông cá nhân. Ở Việt Nam cũng đang thực hiện phương án này nhưng còn gặp nhiều khó khăn là hệ thống hạ tầng giao thông công cộng của chúng ta chưa đạt được tiêu chí cần thiết để phục vụ người dân. Ngoài giảm phương tiện cá nhân thì cũng cần có chính sách đồng bộ và điều quan trọng nhất là phải thay đổi ngay từ trong quan điểm, nhận thức của người dân, tất cả mọi người cần chung tay ngăn chặn các hành vi gây ô nhiễm không khí, đó không chỉ là việc “nên” hay “không nên”, mà đó là trách nhiệm của mỗi người.
“Tôi nghĩ, bên cạnh chế tài xử phạt, chúng ta cần tuyên truyền, giáo dục, nâng cao ý thức của người dân cũng như các cơ sở sản xuất tự nguyện thực hiện các biện pháp giảm ô nhiễm môi trường trong quá trình sản xuất, kinh doanh. Giải pháp hiệu quả nhất vẫn phải là kết hợp tổng thể hiệu quả các giải pháp; đồng thời phải gắn trách nhiệm với chính quyền địa phương, người đứng đầu chính quyền địa phương phải coi đây là trách nhiệm, nghĩa vụ góp phần vào giảm ô nhiễm không khí”, bà Bùi Thị An, nguyên Ủy viên Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội nói.
Trước tình trạng ô nhiễm bụi và tiếng ồn gia tăng, tại kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XI, đại biểu Phan Thị Bình Thuận, Đoàn Đại biểu Quốc hội Thành phố Hồ Chí Minh đã gửi văn bản chất vấn đến Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà, đề nghị phân tích nguyên nhân và đưa ra giải pháp giảm ô nhiễm môi trường. Sau khi nhận được chất vấn của đại biểu, ngày 3/12/2018, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà đã có Công văn số 6580 trả lời vấn đề đại biểu nêu. Công văn nêu rõ:
Với nhiều giải pháp của Bộ Tài nguyên và Môi trường và các bộ ngành có liên quan và các địa phương, thời gian qua chất lượng môi trường không khí ở một số khu vực đã được cải thiện, tuy nhiên riêng thông số ô nhiễm là bụi và tiếng ồn vẫn nổi cộm và khó kiểm soát đối với môi trường tại các khu vực đô thị lớn. Theo kết quả quan trắc môi trường không khí tại các thành phố lớn, nồng độ bụi vẫn liên tục duy trì ở ngưỡng cao, vượt giới hạn cho phép. Tuy nhiên, mức độ ô nhiễm có xu hướng giảm hơn so với những năm trước. Riêng đối với vấn đề ô nhiễm bụi mịn vẫn tập trung ở các tỉnh phía Bắc. Cùng với ô nhiễm bụi, ô nhiễm tiếng ồn cũng là một trong những vấn đề môi trường nổi cộm tại nhiều đô thị. Trong những năm gần đây, ô nhiễm tiếng ồn từ các hoạt động, công trình xây dựng trong khu vực nội thành các đô thị lớn diễn ra cả ngày và đêm, gây ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống sinh hoạt của người dân. Do vậy, thời gian tới, Bộ Tài nguyên và Môi trường tiếp tục phối hợp với các Bộ, ngành, địa phương:
-Tiếp tục hoàn thiện văn bản quy phạm pháp luật về quản lý chất lượng không khí.
-Rà soát, đánh giá, bổ sung, nguồn lực về tổ chức và con người cho lĩnh vực quản lý chất lượng không khí từ cấp trung ương và địa phương.
-Đầu tư nhiều hơn nữa cho quản lý chất lượng không khí thông qua các chương trình, dự án về quản lý chất lượng không khí, tăng cường kinh phí duy tu, bảo dưỡng các trạm quan trắc không khí tự động.
-Kiểm soát chặt nguồn khí thải gây ô nhiễm không khí và tiếng ồn do giao thông.
-Kiểm soát khí thải, bụi và tiếng ồn do hoạt động xây dựng tại các thành phố lớn, đặc biệt là các khu dân cư.
-Nâng cao hiệu quả công tác thanh tra, kiểm tra, kiểm soát các nguồn khí thải, tăng cường công tác tuyên truyền, nâng cao nhận thức của doanh nghiệp, người dân về bảo vệ môi trường không khí.
Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường Trần Hồng Hà
Ô nhiễm môi trường trong đó có ô nhiễm tiếng ồn và ô nhiễm bụi đang là vấn đề ô nhiễm khó giải quyết của Việt Nam, nhất là ở các đô thị lớn. Mặc dù Bộ Tài nguyên và Môi trường thời gian qua đã có những giải pháp giảm ô nhiễm, tuy nhiên những giải pháp này đã khả thi và mang lại hiệu quả như thế nào trong thực tế?. Cần có những hành động quyết liệt, cụ thể ra sao để vấn đề ô nhiễm môi trường không còn là trở ngại gây ảnh hưởng đến sức khỏe người dân cũng như sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước? Phóng viên Cổng thông tin điện tử Quốc hội đã có cuộc trao đổi với đại biểu Phan Thị Bình Thuận:
Đại biểu Phan Thị Bình Thuận, Đoàn Đại biểu Quốc hội Thành phố Hồ Chí Minh
Phóng viên: Cảm ơn đại biểu đã dành thời gian trả lời phỏng vấn của Truyền hình Quốc hội Việt Nam. Thưa đại biểu, được biết tại kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XIV, đại biểu đã có văn bản chất vấn đối với Bộ Tài nguyên và Môi trường. Vậy, cụ thể nội dung đại biểu chất vấn được tập trung vào khía cạnh nào?
Đại biểu Phan Thị Bình Thuận, Đoàn Đại biểu Quốc hội Thành phố Hồ Chí Minh: Tại kỳ họp thứ 2 Quốc hội khóa XIV, tôi đã chất vấn Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường về giải pháp giảm ô nhiễm môi trường: bụi và tiếng ồn. Sau đó, để giám sát những giải pháp mà Bộ trưởng đưa ra được thực hiện như thế nào, đến kỳ họp thứ 6 Quốc hội khóa XIV, tôi lại gửi phiếu chất vấn Bộ trưởng, đề nghị Bộ trưởng đánh giá như thế nào trong việc thực hiện các giải pháp giảm ô nhiễm bụi và tiếng ồn. Qua thời gian thực hiện có giảm hay không và nếu không giảm, hoặc vẫn tăng thì giải pháp cho thời gian tới như thế nào?
Phóng viên: Vậy xuất phát từ lý do hay thực trạng nào đại biểu chất vấn Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường về nội dung nêu trên?
Đại biểu Phan Thị Bình Thuận, Đoàn Đại biểu Quốc hội Thành phố Hồ Chí Minh: Chúng ta ai cũng biết, môi trường sống đóng vai trò rất quan trọng, liên quan đến cuộc sống con người, chất lượng sống của người dân. Thời gian qua, tình trạng ô nhiễm môi trường nói chung và ô nhiễm môi trường bụi và tiếng ồn tăng nhiều, vì vậy tôi muốn đặt vấn đề này đối với Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường có nghiên cứu làm sao có giải pháp giảm, hạn chế ô nhiễm bụi, tiếng ồn, cũng như giảm ô nhiễm môi trường.
Phóng viên: Sau khi nhận được văn bản chất vấn, ngày 03/12/2018 Bộ Tài nguyên và Môi trường đã có văn bản trả lời chất vấn. Vậy, đại biểu có đồng tình với nội dung trả lời của Bộ trưởng?
Đại biểu Phan Thị Bình Thuận, Đoàn Đại biểu Quốc hội Thành phố Hồ Chí Minh: Qua văn bản trả lời của Bộ trưởng, tôi thấy Bộ trưởng cũng thẳng thắng, đánh giá, nhìn nhận tình trạng ô nhiễm môi trường, trong đó Bộ trưởng cũng nêu, ở một số khu vực ô nhiễm bụi và tiếng ồn giảm, nhưng một số khu vực, tình trạng này vẫn nổi cộm và khó kiểm soát. Đặc biệt, có nơi vượt giới hạn cho biết, ví dụ ở các thành phố lớn như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, nồng độ bụi và ô nhiễm tiếng ồn vẫn vượt mức cho phép.
Phóng viên: Tại văn bản trả lời của Bộ trưởng đã nêu ra những giải pháp để kiểm soát bụi, tiếng ồn nói riêng, cải thiện và nâng cao chất lượng môi trường không khí nói chung. Vậy, đại biểu có đánh giá như thế nào về những giải pháp này?
Đại biểu Phan Thị Bình Thuận, Đoàn Đại biểu Quốc hội Thành phố Hồ Chí Minh: Tôi thấy rằng những giải pháp mà Bộ Tài nguyên và Môi trường nêu ra trong văn bản trả lời cụ thể và tính khả thi cao. Tuy nhiên, có những giải pháp tôi thấy còn chung chung, chưa cụ thể, liệu khi triển khai trên thực tế có hiệu quả?
Phóng viên: Theo như văn bản trả lời của Bộ trưởng, thời gian qua chất lượng môi trường không khí ở một số khu vực đã được cải thiện, tuy nhiên riêng thông số ô nhiễm là bụi vẫn nổi cộm và khó kiểm soát đối với môi trường tại các khu vực đô thị lớn. Vậy theo ý kiến của Đại biểu thì đâu là giải pháp căn cơ khắc phục vấn đề này?
Đại biểu Phan Thị Bình Thuận, Đoàn Đại biểu Quốc hội Thành phố Hồ Chí Minh: Trong văn bản trả lời, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường cũng thừa nhận nồng độ bụi và mức độ tiếng ồn vẫn khó kiểm soát, vượt ngưỡng. Tôi cho rằng, cần có giải pháp căn cơ và cụ thể hơn nữa. Tôi cũng đề xuất một số giải pháp nhằm giảm ô nhiễm tiếng ồn, như tính toán đến việc giảm phương tiện giao thông cá nhân, tăng phương tiện giao thông công cộng; tăng cường sử dụng nhiên liệu sạch trong giao thông, trồng thêm cây xanh; rà soát các quy định pháp luật về xây dựng, trong đó đưa quy định yêu cầu chủ đầu tư xây dựng có trách nhiệm trong kiểm soát bụi và tiếng ồn. Giải pháp nữa tôi cho rằng cần thiết đó là nâng cao ý thức người dân khi tham gia giao thông không nên bấm còi tùy tiện.
Phóng viên: Xin trân trọng cảm ơn đại biểu!