Toàn cảnh phiên họp
Báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội về một số nội dung lớn còn ý kiến khác nhau của dự thảo Luật Dân quân tự vệ (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng và An ninh Võ Trọng Việt nêu rõ, tại Kỳ họp thứ 7 Quốc hội khoá XIV, các đại biểu Quốc hội (ĐBQH) đã thảo luận, cho ý kiến về dự án Luật Dân quân tự vệ (sửa đổi). Sau kỳ họp, theo chỉ đạo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Thường trực Uỷ ban Quốc phòng và An ninh đã phối hợp với Ban soạn thảo và các cơ quan hữu quan nghiên cứu tiếp thu, giải trình, chỉnh lý dự thảo Luật. Cụ thể:
Về tên gọi của dự thảo Luật, Ủy ban Quốc phòng và An ninh thấy rằng, cụm từ “Dân quân tự vệ” tại tên dự thảo Luật đã được sử dụng thống nhất trong các Nghị quyết của Đảng, Hiến pháp, Luật Quốc phòng, các văn bản quy phạm pháp luật khác có liên quan và kế thừa tên gọi của Luật Dân quân tự vệ năm 2009; cụm từ “Dân quân tự vệ” là dùng để chỉ một lực lượng thuộc thành phần lực lượng vũ trang. Theo quy định của Luật hiện hành và dự thảo Luật, đơn vị dân quân được tổ chức ở địa phương, đơn vị tự vệ được tổ chức ở cơ quan, tổ chức nhưng cơ chế lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành, tổ chức, chỉ huy, vị trí, chức năng, nhiệm vụ của Dân quân tự vệ là thống nhất. Mặt khác, tên gọi “Dân quân tự vệ” gắn liền với lịch sử hình thành và phát triển của lực lượng Dân quân tự vệ qua các thời kỳ và quen thuộc trong đời sống xã hội, quá trình tổ chức thực hiện không có gì vướng mắc. Do đó, đề nghị cho giữ tên gọi của dự thảo Luật như Chính phủ trình.
Về vị trí, chức năng của Dân quân tự vệ, Ủy ban Quốc phòng và An ninh thấy rằng, theo quy định của pháp luật hiện hành, thì doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài hoạt động tại Việt Nam phải tuân thủ quy định của pháp luật Việt Nam về quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội; đồng thời, được Nhà nước Việt Nam công nhận và bảo hộ quyền sở hữu về tài sản, vốn đầu tư, thu nhập và các quyền, lợi ích hợp pháp khác của nhà đầu tư. Mặt khác, người lao động Việt Nam trong các doanh nghiệp này có nghĩa vụ tham gia Dân quân tự vệ. Tuy nhiên, dự thảo Luật Chính phủ trình chưa quy định chức năng của Dân quân tự vệ trong bảo vệ doanh nghiệp. Trên cơ sở ý kiến đại biểu Quốc hội, Ủy ban Quốc phòng và An ninh đề nghị cho thay cụm từ “Nhà nước và chế độ xã hội chủ nghĩa” bằng cụm từ “chính quyền” như Luật Dân quân tự vệ năm 2009 cho phù hợp với quy định của Luật Quốc phòng; thay cụm từ “tài sản của Nhân dân, tài sản của Nhà nước” bằng cụm từ “tài sản của cơ quan, tổ chức, cá nhân” để bảo đảm bao quát hơn; bỏ cụm từ “sẵn sàng chiến đấu, chiến đấu, phục vụ chiến đấu”, vì đây là nhiệm vụ của Dân quân tự vệ, đã được quy định tại khoản 1 Điều 5 dự thảo Luật. Theo đó, Điều này được chỉnh lý lại như sau: “Dân quân tự vệ là lực lượng vũ trang quần chúng không thoát ly sản xuất, công tác; là thành phần của lực lượng vũ trang nhân dân; là lực lượng bảo vệ Đảng, chính quyền, tính mạng, tài sản của cơ quan, tổ chức, cá nhân ở địa phương, cơ sở; làm nòng cốt cùng toàn dân đánh giặc ở địa phương, cơ sở khi có chiến tranh”.
Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng và An ninh giải trình một số nội dung
Về Ban Chỉ huy quân sự cấp xã, Uỷ ban Quốc phòng và An ninh thấy rằng, quy định của dự thảo Luật đã thể chế Nghị quyết số 28-NQ/TW ngày 22/9/2008 của Bộ Chính trị về tiếp tục xây dựng các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương thành khu vực phòng thủ vững chắc trong tình hình mới; thống nhất với Điều 16 Luật Quốc phòng năm 2018 quy định: “Địa phương có cơ quan thường trực công tác quốc phòng là cơ quan quân sự địa phương cùng cấp”. Mặt khác, quy định này không làm tăng biên chế, vì hiện nay, cơ bản Chỉ huy trưởng Ban Chỉ huy quân sự cấp xã đã được đào tạo trình độ trung cấp, cao đẳng, đại học ngành quân sự cơ sở và được phong quân hàm sĩ quan dự bị, được hưởng chế độ, chính sách theo quy định của pháp luật. Do vậy, trong tình trạng khẩn cấp về quốc phòng, tình trạng chiến tranh, Chỉ huy trưởng Ban Chỉ huy quân sự cấp xã sẽ được gọi vào phục vụ tại ngũ và trở thành sĩ quan chính quy, khi hết tình trạng khẩn cấp về quốc phòng, tình trạng chiến tranh thì được giải ngũ theo Luật Sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam.
Thảo luận tại phiên họp, đa số các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội bày tỏ sự tán thành cao với báo cáo giải trình tiếp thu của Ủy ban Quốc phòng và An ninh. Tuy nhiên, một số ý kiến của các thành viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội đề nghị Cơ quan thẩm tra và Cơ quan soạn thảo rà soát lại kỹ một số nội dung để hoàn thiện dự thảo Luật.
Góp ý vào nội dung cụ thể, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh đề nghị cần giải trình rõ hơn về tên gọi của luật vì chức năng của lực lượng dân quân và tự về là khác nhau, do đó nguồn kinh phí cho hai hoạt động này cũng sẽ không hoàn toàn giống nhau. Đồng thời, Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế cho rằng, việc Dự luật quy định bổ sung chức năng bảo vệ đối với các doanh nghiệp là hoàn toàn đúng, tuy nhiên Dự luận cần thiết kế để quy định phù hợp với thực tiễn đối với các khu công nghiệp, khu kinh tế hiện nay.
Cùng mối quan tâm, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho rằng, chế độ, chính sách đối với lực lượng dân quân và tự vệ cũng khác nhau, do đó, Ủy ban Quốc phòng và An ninh cần cân nhắc để giải trình thuyết phục hơn về tên gọi của luật.
Phó Chủ tịch Quốc hội Đỗ Bá Tỵ cho ý kiến tại phiên họp
Cũng cho ý kiến về nội dung này, Phó Chủ tịch Quốc hội Phùng Quốc Hiển chỉ rõ, lực lượng dân quân và lực lượng tự vệ là hai lực lượng trong một khối, do đó Dự luật cần có sự giải thích để thống nhất và phù hợp với quy định của Hiến pháp.
Kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Đỗ Bá Tỵ đề nghị Ủy ban Quốc phòng và an ninh phối hợp với Cơ quan soạn thảo và các cơ quan hữu quan nghiên cứu, tiếp thu ý kiến của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, hoàn chỉnh dự thảo Luật gửi xin ý kiến các Đoàn đại biểu Quốc hội; trình Quốc hội thông qua vào Kỳ họp thứ 8./.