Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long trình bày Tờ trình
Trình bày Tờ trình Dự án luật, Bộ trưởng Bộ Tư pháp Lê Thành Long cho biết, ngày 20/6/2012, tại Kỳ họp thứ 3, Quốc hội khóa XIII đã thông qua Luật Giám định tư pháp, có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2013. Qua hơn 5 năm thi hành Luật, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các Bộ, ngành đã ban hành tương đối đầy đủ, đồng bộ các văn bản hướng dẫn, nhờ đó, thể chế về giám định tư pháp ngày càng được hoàn thiện; hệ thống tổ chức giám định tư pháp, đội ngũ người làm giám định tư pháp tiếp tục được củng cố và phát triển; hoạt động và quản lý nhà nước về giám định tư pháp từng bước đổi mới, nâng cao hiệu quả. Tuy nhiên, trước yêu cầu nâng cao chất lượng hoạt động giám định tư pháp, đặc biệt là phục vụ cho công cuộc đấu tranh, phòng, chống tham nhũng trong tình hình mới thì pháp luật về giám định tư pháp đã bộc lộ một số bất cập. Những hạn chế trong công tác thi hành pháp luật cũng có một phần do Luật năm 2012 chưa quy định cụ thể về trách nhiệm của các cơ quan có liên quan đối với công tác giám định tư pháp.
Trước tình hình nêu trên, bên cạnh việc tiếp tục tổ chức thực hiện tốt Luật năm 2012 và các văn bản hướng dẫn, các Đề án đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, để tăng cường chất lượng của hoạt động giám định tư pháp nói chung và đáp ứng yêu cầu đấu tranh phòng, chống tham nhũng trong tình hình mới, tại các Phiên họp thứ 13, 14 và đặc biệt tại Phiên họp thứ 15 ngày 21/01/2019 của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng đã chỉ rõ việc sửa đổi, bổ sung Luật Giám định tư pháp năm 2012 là yêu cầu cấp thiết.
Bộ trưởng Lê Thành Long nêu rõ, mục đích của việc sửa đổi, bổ sung Luật năm 2012 là nhằm tiếp tục hoàn thiện thể chế về giám định tư pháp, phù hợp với tinh thần Nghị quyết số 49-NQ/TW ngày 02/6/2005 của Bộ Chính trị về Chiến lược Cải cách tư pháp đến năm 2020, đồng thời thực hiện chỉ đạo của Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng; nâng cao hiệu lực, hiệu quả của công tác giám định tư pháp, bảo đảm đáp ứng tốt hơn nữa yêu cầu giám định của hoạt động tố tụng nói chung và trong giải quyết án tham nhũng, kinh tế nói riêng.
Thẩm tra Tờ trình, thay mặt Ủy ban Tư pháp, Chủ nhiệm Ủy ban Lê Thị Nga cho biết, Ủy ban Tư pháp nhận thấy, hồ sơ dự án Luật được Chính phủ chuẩn bị nghiêm túc. Cơ quan soạn thảo đã tổng kết thi hành luật; lập báo cáo đánh giá tác động; lấy ý kiến các bộ, ngành, địa phương… Hồ sơ dự án Luật bảo đảm đúng quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, đủ điều kiện trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến.
.jpg)
Chủ nhiệm Ủy ban Lê Thị Nga trình bày báo cáo thẩm tra
Ủy ban Tư pháp cơ bản tán thành với Tờ trình của Chính phủ về quan điểm chỉ đạo sửa đổi, bổ sung Luật Giám định tư pháp (Luật GĐTP) nhằm “tháo gỡ vướng mắc, bất cập về thể chế, khắc phục ngay những tồn tại, khó khăn trong công tác giám định tư pháp phục vụ giải quyết án tham nhũng, kinh tế”. Tuy nhiên, việc sửa đổi Luật trước hết phải trên cơ sở kết quả tổng kết những hạn chế, vướng mắc qua thực tiễn thi hành Luật. Ủy ban Tư pháp nhận thấy, quan điểm chỉ đạo sửa đổi Luật được nêu trong Tờ trình chưa có sự thống nhất với nội dung tổng kết, đánh giá được chỉ ra trong Báo cáo tổng kết thi hành Luật. Cụ thể:
Theo Tờ trình thì có 03 bất cập chính trong pháp luật về giám định tư pháp (GĐTP). Tuy nhiên, theo Báo cáo tổng kết 5 năm thi hành Luật GĐTP thì “vấn đề ách tắc trong hoạt động giám định tư pháp hiện nay phần nhiều vẫn do khâu nhận thức và tổ chức thực hiện Luật nhất là từ phía các Bộ, ngành chủ quản và các địa phương”. Kết quả giám sát của Ủy ban Tư pháp về chấp hành pháp luật về GĐTP trong hoạt động tố tụng hình sự cũng cho thấy, hạn chế, vướng mắc nhất hiện nay trong hoạt động GĐTP là công tác giám định theo vụ việc trong các vụ án kinh tế, tham nhũng, tập trung chủ yếu ở loại hình giám định các lĩnh vực: xây dựng, tài chính, ngân hàng, tài nguyên và môi trường... Trong đó, có trách nhiệm cả hai phía: cơ quan tiến hành tố tụng trưng cầu giám định và việc thực hiện giám định của tổ chức, cá nhân được trưng cầu.
Từ những vấn đề trên, Ủy ban Tư pháp cho rằng, hồ sơ dự án Luật cần được chuẩn bị kỹ hơn. Trong đó, cần xác định rõ những khó khăn, vướng mắc trong hoạt động GĐTP do tổ chức thực hiện Luật, trên cơ sở đó, đề xuất giải pháp chỉ đạo giải quyết. Đối với những vướng mắc do pháp luật, cần xác định rõ nội dung nào cần được sửa đổi trong Luật GĐTP, nội dung nào cần được sửa đổi, bổ sung trong pháp luật liên quan.
Thảo luận tại Phiên họp, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Hà Ngọc Chiến cho rằng cần thiết phải xem xét để sửa đổi Dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giám định tư pháp; hơn nữa từ năm 2013 đến nay đã có một số luật có liên quan đến Luật này đã sửa đổi, đòi hỏi công tác GĐTP phải có khả năng đáp ứng với pháp luật hiện hành. Tuy nhiên giữa yêu cầu, vướng mắc cần sửa đổi với nội dung sửa đổi trong Tờ trình còn chưa khớp nhau. Do đó, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc đề nghị cần xác định phạm vi sửa đổi cho đúng và đảm bảo tính khả thi.
Trưởng Ban Dân nguyện Nguyễn Thanh Hải chỉ ra rằng có một số vấn đề liên quan đến những tồn tại, hạn chế của công tác GĐTP như năng lực trình độ và đạo đức của cán bộ, chuyên viên hoạt động trong giám định tư pháp. Tuy nhiên quy định Dự luật quy định xử lý vi phạm trong hoạt động giám định tư pháp “Người trưng cầu, yêu cầu giám định, cá nhân, cơ quan, tổ chức được trưng cầu, thực hiện giám định hoặc cá nhân, tổ chức khác có liên quan vi phạm quy định của Luật này thì tùy theo tính chất, mức độ vi phạm mà bị xử lý kỷ luật, xử phạt vi phạm hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự, nếu gây thiệt hại thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật.” là quá chung chung, không cụ thể để đảm bảo tính khả thi khi áp dụng. Ngoài ra, liên quan đến giám định trẻ bị xâm hại thì quy trình hiện nay còn rất bất cập, đề nghị Cơ quan soạn thảo quan tâm, nghiên cứu để sửa đổi những vướng mắc trong vấn đề này.
Chủ tịch Quốc hội cho ý kiến tại Phiên họp
Cho ý kiến tại Phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân đề nghị Cơ quan soạn thảo phân tích rõ hơn những bất cập của Luật Giám định tư pháp hiện hành để xác định phạm vi sửa đổi cho chính xác, đáp ứng được yêu cầu của việc sửa đổi Luật. Về những sửa đổi nhằm khắc phục tình trạng lạm dụng giám định tư pháp gây khó khăn cho công tác điều tra, truy tố và xét xử, Chủ tịch Quốc hội cho rằng nội dung sửa đổi chưa thật sự rõ ràng. Do đó đề nghị Cơ quan soạn thảo tiếp tục nghiên cứu làm rõ thêm về vấn đề này.
Kết luận nội dung thảo luận, Phó Chủ tịch Quốc hội Uông Chu Lưu đánh giá cao tinh thần chuẩn bị nghiêm túc, trách nhiệm của Cơ quan soạn thảo dự án Luật; đề nghị Cơ quan soạn thảo phối hợp với Cơ quan thẩm tra nghiên cứu, tiếp thu nghiêm túc các ý kiến thảo luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội để hoàn chỉnh dự án Luật, trình Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ 8 tới đây./.