HOẠT ĐỘNG GIÁM SÁT CỦA QUỐC HỘI NĂM 2022: ĐỔI MỚI MẠNH MẼ CẢ VỀ TƯ DUY VÀ PHƯƠNG THỨC
GIÁM SÁT ĐỂ BẢO ĐẢM TỔ CHỨC THỰC HIỆN HIỆU QUẢ ĐƯỜNG LỐI, CHỦ TRƯƠNG CỦA ĐẢNG, CHÍNH SÁCH, PHÁP LUẬT CỦA NHÀ NƯỚC
Năm 2023, Quốc hội lựa chọn giám sát chuyên đề về việc thực hiện 3 Chương trình mục tiêu quốc gia nhằm nhận diện tồn tại, bất cập, kịp thời có giải pháp tháo vướng mắc trong thời gian triển khai còn lại.
Năm 2023, Quốc hội giám sát tối cao với 2 chuyên đề: (1)“Việc huy động, quản lý và sử dụng các nguồn lực phục vụ công tác phòng, chống dịch COVID-19; việc thực hiện chính sách, pháp luật về y tế cơ sở, y tế dự phòng” tại kỳ họp thứ 5; (2) “Việc triển khai thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về các Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025, giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030” tại kỳ họp thứ 6.
Ủy ban Thường vụ Quốc hội tiến hành giám sát 2 chuyên đề: (1) “Việc thực hiện Nghị quyết số 88/2014/QH13 và Nghị quyết số 51/2017/QH14 của Quốc hội về đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông” tại phiên họp tháng 8/2023; (2) “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về phát triển năng lượng giai đoạn 2016-2021” tại phiên họp tháng 9/2023.
Bên cạnh hoạt động lập pháp, tinh thần “từ sớm, từ xa”, đồng hành, bám sát thực tiễn cuộc sống cũng được Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội áp dụng đối với hoạt động giám sát. Điển hình là chuyên đề giám sát tối cao của Quốc hội“Việc thực hiện chính sách, pháp luật về công tác quy hoạch kể từ khi Luật Quy hoạch có hiệu lực thi hành” đã được tiến hành sớm, để nhận diện và chỉ rõ những nút thắt, điểm nghẽn, bất cập trong quy định đến cách tổ chức thực hiện Luật Quy hoạch. Qua giám sát cho thấy, mới có 7/111 quy hoạch được quyết định, phê duyệt; tiến độ lập quy hoạch thời kỳ 2021-2030 rất chậm so với yêu cầu của Quốc hội, trong đó có tới 104/111 quy hoạch chưa hoàn thành lập, phê duyệt. Điều này, đã ảnh hưởng đến việc thực hiện các mục tiêu của Chiến lược Phát triển kinh tế - xã hội 2021 - 2030, Kế hoạch Phát triển kinh tế - xã hội 2021 – 2025. Hơn nữa, do tiến độ lập quy hoạch theo Luật Quy hoạch chậm nên phải tiếp tục kéo dài thời hạn và điều chỉnh quy hoạch hiện hành thời kỳ 2011 - 2020, vì vậy đang tồn tại song song, đồng thời áp dụng hai loại quy hoạch…
Kết quả giám sát là cơ sở để Quốc hội, Chính phủ kịp thời tháo gỡ một số vướng mắc, nhất là thể chế, cơ chế, chính sách trong triển khai Luật Quy hoạch, với phương châm, “vướng đến đâu, gỡ đến đó”. Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 61/2022/QH15 về tiếp tục tăng cường hiệu lực, hiệu quả thực hiện chính sách, pháp luật về quy hoạch và một số giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đẩy nhanh tiến độ lập và nâng cao chất lượng quy hoạch thời kỳ 2021 - 2030.
Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ khẳng định: Việc lựa chọn các chuyên đề giám sát có những nội dung là hậu kiểm nhưng có những nội dung là tiền kiểm và có những nội dung đòi hỏi song hành cùng với quá trình điều hành.
Khẳng định hiệu quả của việc chọn chuyên đề giám sát "từ sớm, từ xa", Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đã nhấn mạnh: thời điểm lựa chọn chuyên đề giám sát như giám sát về quy hoạch, nhiều ý kiến đặt vấn đề tại sao Quốc hội lại tiến hành giám sát sớm như thế. Thời điểm quyết định giám sát quy hoạch, cả nước mới mới ban hành được một quy hoạch duy nhất cấp tỉnh là Bắc Giang và một quy hoạch duy nhất của vùng là vùng Đồng bằng sông Cửu Long và một quy hoạch quốc gia duy nhất đó là quy hoạch về sử dụng đất đai. Hầu như mọi công tác mới chỉ ở giai đoạn khởi động. Vậy tại sao lại chọn nội dung này? “Nếu hậu kiểm hoàn toàn thì tác động vào cuộc sống rất chậm. Ở đây Quốc hội đã cùng nhìn nhận với Chính phủ, lĩnh vực này còn rất nhiều tồn đọng, nhiều vướng mắc và phải rà soát lại các quy định pháp luật. Qua giám sát và Nghị quyết giám sát của Quốc hội ban hành tại Kỳ họp thứ 3 vừa qua, Chính phủ hoan nghênh đã góp phần tháo gỡ vướng mắc trực tiếp trước mắt và có những định hướng cho cả lâu dài và tạo được sự đồng thuận trong nhận thức từ Trung ương đến địa phương về công tác quy hoạch, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nêu rõ.
Tiếp nối kết quả từ việc triển khai sớm hoạt động giám sát chuyên đề về quy hoạch (năm 2022) tạo chuyển biến mạnh mẽ trong toàn hệ thống, năm 2023 Quốc hội đã quyết định tiến hành giám sát chuyên đề về việc thực hiện 3 Chương trình mục tiêu quốc gia. Lý giải vì sao Quốc hội chọn chuyên đề giám sát này, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ nêu rõ, nếu chỉ giám sát các chương trình cũ của 5 năm trước dù đạt kết quả tốt nhưng những kết quả giám sát đưa vào cuộc sống rất chậm, tác động không có nhiều. Do đó, nét mới trong giám sát lần này là tiến hành sớm, song hành cùng với quá trình điều hành để góp ý. Việc lựa chọn các chuyên đề giám sát có những nội dung là hậu kiểm nhưng có những nội dung là tiền kiểm và có những nội dung đòi hỏi song hành cùng với quá trình điều hành.
Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Y Thanh Hà Niê Kđăm - Phó Trưởng Đoàn thường trực Đoàn Giám sát việc triển khai thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về các Chương trình mục tiêu quốc gia.
Với phương châm giám sát giữa kỳ để phát hiện cách làm hay, sáng tạo và kịp thời điều chỉnh những tồn tại, vưỡng mắc trong triển khai thực hiện, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Y Thanh Hà Niê Kđăm - Phó Trưởng Đoàn thường trực Đoàn Giám sát “Việc triển khai thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về các Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025, giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030” cho biết: Hiện nay các cơ chế, chính sách thực hiện 03 Chương trình mục tiêu quốc gia cơ bản được Chính phủ và các tỉnh, thành phố ban hành đầy đủ để triển khai trong năm 2022-2023. Việc tổ chức giám sát giữa kỳ là chủ trương hay, thông qua giám sát sẽ kịp thời phát hiện mô hình cách làm hay, sáng tạo, nhưng cũng phát hiện tồn tại, vướng mắc, bất cập để kịp thời điều chỉnh trong giai đoạn triển khai còn lại.
Đây là lần đầu tiên Quốc hội tiến hành giám sát giữa kỳ đối với 03 Chương trình mục tiêu quốc gia. Hơn nữa chuyên đề giám sát khó, phức tạp, liên quan trực tiếp đến đời sống dân sinh của người dân vùng núi, vùng sâu, vùng xa, vùng biên giới, hải đảo. 03 Chương trình mục tiêu quốc gia còn liên quan đến nhiều luật, nhưng Đoàn Giám sát đã lường trước khó khăn nên đã cân nhắc bố trí thành phần Đoàn có đủ tính đại diên, chuyên môn… Kế hoạch giám sát chi tiết đã được lấy ý kiến nhiều lần, với mục tiêu điều chỉnh kịp thời việc triển khai và thụ hưởng chính sách; đồng thời đánh giá, phân tích kỹ hơn về việc thực hiện phân quyền, phân cấp, phân bổ nguồn lực đối với 03 Chương trình mục tiêu quốc gia, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc của Quốc hội Y Thanh Hà Niê Kđăm - Phó Trưởng Đoàn thường trực Đoàn Giám sát cho biết.
Phó Chánh Văn phòng Điều phối Nông thôn mới Trung ương Phương Đình Anh đánh giá cao Quốc hội lựa chọn chuyên đề giám sát ngay từ đầu kỳ về “Việc triển khai thực hiện các nghị quyết của Quốc hội về các Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025, giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025, phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030” là chủ trương hay.
Đến thời điểm hiện tại Chính phủ, các tỉnh, thành phố ban hành tương đối đầy đủ các văn bản hướng dẫn cụ thể hóa chính sách về nội dung này. Vì vậy, thông qua hoạt động giám sát trong năm 2022-2023 sẽ kịp thời phát hiện mô hình, cách làm hay sáng tạo; nhận diện những tồn tại, hạn chế, vướng mắt để kịp thời điều chỉnh trong giai đoạn triển khai còn lại, Phó Chánh Văn phòng Điều phối Nông thôn mới Trung ương Phương Đình Anh nêu quan điểm.
Phó Chánh Văn phòng Điều phối Nông thôn mới Trung ương Phương Đình Anh.
Để thực hiện “Việc đổi mới và đẩy mạnh công tác giám sát là khâu trọng tâm, then chốt để nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của Quốc hội”, thời điểm này, Đoàn giám sát của Quốc hội đang tích cực, khẩn trương, trách nhiệm thực hiện tiến độ đề ra. Với tinh thần chuẩn bị kỹ lưỡng từ sớm, từ xa, Đoàn giám sát đã tích cực nghiên cứu, xây dựng các kế hoạch chi tiết và đề cương báo cáo dưới sự chỉ đạo sát sao của đồng chí Chủ tịch Quốc hội, các đồng chí Phó Chủ tịch Quốc hội và Trưởng Đoàn giám sát. Việc triển khai hoạt động của các Đoàn giám sát chuyên đề của Quốc hội xác định cụ thể hơn về đối tượng, nội dung giám sát tại Kế hoạch chi tiết để tạo sự chủ động cho Đoàn giám sát trước khi Trưởng Đoàn giám sát ký ban hành. Đặc biệt, các Đoàn giám sát có sự tham gia của lãnh đạo một số cơ quan như: Ban Tổ chức Trung ương, Kiểm toán nhà nước, các chuyên gia là lãnh đạo các Bộ, ngành và đặc biệt là sử dụng tối đa, có hiệu quả các kết quả, kết luận thanh tra, kiểm tra, kiểm toán; huy động sự phối hợp tham gia giám sát của Ủy ban Mặt trận Tổ quốc tỉnh, các tổ chức chính trị, xã hội.../.