TỔNG THUẬT TRỰC TIẾP CHIỀU 12/7: UBTVQH XEM XÉT THÔNG QUA NGHỊ QUYẾT VỀ SẮP XẾP CÁC ĐƠN VỊ HÀNH CHÍNH CẤP HUYỆN, CẤP XÃ GIAI ĐOẠN 2023-2030
Giai đoạn 2019 – 2021 đã giảm 08 ĐVHC cấp huyện và 561 ĐVHC cấp xã.
Về sự cần thiết xây dựng dự thảo Nghị quyết, Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho biết, thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương, Nghị quyết số 37-NQ/TW của Bộ Chính trị và Nghị quyết số 56/2017/QH14 ngày 24/11/2017 của Quốc hội, UBTVQH đã ban hành Nghị quyết số 653/2019/UBTVQH14 ngày 12/3/2019 về việc sắp xếp đơn vị hành chính (ĐVHC) cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2019 - 2021. Căn cứ nghị quyết của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội, kế hoạch của Chính phủ và hướng dẫn của các cơ quan trung ương, trong giai đoạn 2019 – 2021 cả nước đã tiến hành sắp xếp 21 ĐVHC cấp huyện và 1.056 ĐVHC cấp xã, kết quả đã giảm được 08 ĐVHC cấp huyện và 561 ĐVHC cấp xã.
Toàn cảnh phiên họp thứ 24 Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét thông qua dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc sắp xếp các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023 – 2030.
Trên cơ sở Báo cáo của Đoàn Giám sát về việc sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã trong giai đoạn 2019 - 2021, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành Nghị quyết số 595/NQ-UBTVQH15 ngày 12/9/2022 về việc tiếp tục thực hiện chủ trương sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã. Ngày 30/01/2023, Bộ Chính trị đã ban hành Kết luận số 48-KL/TW về tiếp tục thực hiện sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023 - 2030, trong đó giao Đảng đoàn Quốc hội kịp thời lãnh đạo, chỉ đạo Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, ban hành nghị quyết về sắp xếp đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã của các địa phương theo đề nghị của Chính phủ.
Từ những kết quả đạt được trong việc thực hiện sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2019 - 2021, để tiếp tục thực hiện chủ trương của Đảng và phân công của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội thì việc Chính phủ xây dựng, trình Uỷ ban Thường vụ Quốc hội ban hành Nghị quyết về việc sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023 - 2030 là cần thiết.
Sắp xếp ĐVHC có trọng tâm, trọng điểm và cách làm phù hợp, chặt chẽ, thận trọng, hiệu quả.
Báo cáo UBTVQH về quan điểm, mục tiêu xây dự thảo Nghị quyết, Bộ trưởng Phạm Thị Thanh Trà nêu rõ, việc xây dựng nhằm thể chế hóa quan điểm chỉ đạo của Đảng về việc sắp xếp ĐVHC cấp huyện và cấp xã giai đoạn 2023 - 2030, bảo đảm tính tổng thể, đồng bộ, thực hiện theo từng giai đoạn, mỗi giai đoạn có trọng tâm, trọng điểm và cách làm phù hợp, chặt chẽ, thận trọng, hiệu quả.
Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà trình bày tờ trình dự thảo Nghị quyết.
Gắn việc sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã với đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy, tinh giản biên chế, cải cách chính sách tiền lương; Bảb đảm sự thống nhất trong hệ thống chính trị và sự đồng thuận của Nhân dân; bảo đảm phù hợp với quy hoạch tỉnh, quy hoạch đô thị, quy hoạch nông thôn hoặc các quy hoạch khác có liên quan; Chú trọng đến các yếu tố đặc thù về lịch sử, truyền thống, văn hóa, phong tục, tập quán, điều kiện địa lý tự nhiên, cộng đồng dân cư; đồng thời kế thừa, phát huy những kết quả và bài học kinh nghiệm đã đạt được về sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2019 – 2021.
Dự thảo Nghị quyết nêu mục tiêu cụ thể đến năm 2025 hoàn thành sắp xếp đối với ĐVHC cấp huyện, cấp xã có đồng thời cả 2 tiêu chuẩn về diện tích tự nhiên và quy mô dân số dưới 70% quy định; ĐVHC cấp huyện đồng thời có tiêu chuẩn về diện tích tự nhiên dưới 20% và quy mô dân số dưới 200% quy định; ĐVHC cấp xã đồng thời có tiêu chuẩn về diện tích tự nhiên dưới 20% và quy mô dân số dưới 300% quy định.
Đến năm 2030: Hoàn thành sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã còn lại có đồng thời cả 2 tiêu chuẩn về diện tích tự nhiên và quy mô dân số dưới 100% quy định; ĐVHC cấp huyện đồng thời có tiêu chuẩn về diện tích tự nhiên dưới 30% và quy mô dân số dưới 200% quy định; ĐVHC cấp xã đồng thời có tiêu chuẩn về diện tích tự nhiên dưới 30% và quy mô dân số dưới 300% quy định.
Quy định rõ các đơn vị hành chính cấp huyện, cấp xã thuộc diện bắt buộc sắp xếp.
Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho biết, dự thảo Nghị quyết gồm 4 chương, 25 điều. Trong đó, đối tượng thực hiện sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023 - 2030 (Điều 1 và Điều 3), dự thảo Nghị quyết quy định rõ các ĐVHC cấp huyện, cấp xã thuộc diện bắt buộc sắp xếp trong giai đoạn 2023 - 2025 và giai đoạn 2026 - 2030 (khoản 2, khoản 3 Điều 1) theo đúng mục tiêu đề ra tại Kết luận số 48-KL/TW và quy định khuyến khích việc sắp xếp ĐVHC không thuộc diện bắt buộc sắp xếp (khoản 4 Điều 1). Đồng thời, dự thảo Nghị quyết đã cụ thể hoá nội dung Kết luận số 48-KL/TW để quy định các trường hợp không bắt buộc thực hiện sắp xếp giai đoạn 2023 - 2030 do có các yếu tố đặc thù, trừ trường hợp địa phương có nhu cầu sắp xếp thì trình cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định (Điều 3).
Dự thảo Nghị quyết quy định 06 nguyên tắc sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã, trong đó cơ bản kế thừa các nguyên tắc tại Nghị quyết số 653/2019/UBTVQH14. Đồng thời, trên cơ sở Kết luận số 48-KL/TW của Bộ Chính trị, Kết luận của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội tại Thông báo số 2292/TB-TTKQH và Kết luận của Đảng đoàn Quốc hội tại Thông báo số 1720-TB/ĐĐQH15, dự thảo Nghị quyết chỉnh lý theo hướng khẳng định nguyên tắc việc sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã phải bảo đảm phù hợp với quy hoạch tỉnh, quy hoạch nông thôn, quy hoạch đô thị hoặc các quy hoạch khác có liên quan (khoản 3).
Dự thảo Nghị quyết quy định cụ thể về tiêu chuẩn của ĐVHC cấp huyện, cấp xã sau sắp xếp, gồm: tiêu chuẩn diện tích tự nhiên và quy mô dân số; tiêu chuẩn chất lượng đô thị; tiêu chuẩn số lượng ĐVHC trực thuộc. Trình tự, thủ tục, hồ sơ Đề án sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023 - 2030 (từ Điều 7 đến Điều 9) được xây dựng theo trình tự, thủ tục quy định tại Luật Tổ chức chính quyền địa phương và Nghị quyết của Uỷ ban Thường vụ Quốc hội về tiêu chuẩn của ĐVHC và phân loại ĐVHC. Bên cạnh đó, để bảo đảm quá trình sắp xếp các ĐVHC đô thị, nhất là ĐVHC đô thị có quy mô lớn được nghiên cứu, xem xét kỹ lưỡng, minh bạch, căn cứ yêu cầu tại Nghị quyết số 595/NQ-UBTVQH15 và Thông báo số 2292/TB-TTKQH, dự thảo Nghị quyết quy định trường hợp thành lập, nhập các ĐVHC đô thị cấp huyện hoặc nhập huyện vào ĐVHC đô thị cùng cấp thì phải lập thành đề án riêng theo quy định của Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về tiêu chuẩn của ĐVHC và phân loại ĐVHC.
Quy định cụ thể về việc áp dụng chế độ, chính sách đặc thù đối với ĐVHC cấp huyện, cấp xã sau sắp xếp.
Về sắp xếp, xử lý trụ sở, tài sản công sau sắp xếp ĐVHC (Điều 13), Bộ trưởng Bộ Nội vụ cho biết, để kịp thời sắp xếp, xử lý trụ sở, tài sản công sau khi sắp xếp ĐVHC, dự thảo Nghị quyết quy định trong quá trình xây dựng Đề án sắp xếp ĐVHC thì UBND cấp tỉnh và các Bộ, cơ quan trung ương có đơn vị trực thuộc trên địa bàn đồng thời lập danh sách và dự kiến phương án sắp xếp, xử lý trụ sở, tài sản công thuộc phạm vi quản lý; trong thời hạn 02 năm kể từ ngày nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc sắp xếp đối với từng ĐVHC có hiệu lực thi hành phải hoàn thành việc sắp xếp, xử lý trụ sở, tài sản công của cơ quan, đơn vị tại ĐVHC thực hiện sắp xếp.
Để khắc phục những bất cập, hạn chế khi thực hiện sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã trong giai đoạn 2019 - 2021 và để thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp đề ra tại Kết luận số 48-KL/TW, dự thảo Nghị quyết quy định về việc áp dụng chế độ, chính sách đặc thù đối với ĐVHC cấp huyện, cấp xã sau sắp xếp, cụ thể:
Người dân tiếp tục được hưởng chế độ, chính sách như trước thời điểm sắp xếp. Cán bộ, công chức, viên chức, người lao động được áp dụng chế độ, chính sách với mức cao nhất của một trong các ĐVHC cấp huyện, cấp xã trước khi thực hiện sắp xếp. Trong thời hạn 03 năm kể từ ngày nghị quyết của UBTVQH về việc sắp xếp đối với từng ĐVHC có hiệu lực thi hành, UBND cấp tỉnh tiến hành rà soát, công nhận theo thẩm quyền hoặc đề nghị cơ quan có thẩm quyền công nhận các chế độ, chính sách đặc thù đối với ĐVHC hình thành sau sắp xếp.
Dự thảo Nghị quyết cũng quy định cụ thể việc công nhận ĐVHC cấp xã khu vực III, khu vực II, khu vực I, thôn, tổ dân phố đặc biệt khó khăn thuộc vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi; ĐVHC cấp huyện, cấp xã đạt chuẩn nông thôn mới; ĐVHC cấp huyện, cấp xã là vùng an toàn khu, huyện nghèo, xã an toàn khu, xã đảo, xã bãi ngang, ven biển, khu vực biên giới; ĐVHC cấp huyện, cấp xã được phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang Nhân dân, Anh hùng lao động sau sắp xếp.
Về kinh phí thực hiện sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã, Bộ trưởng Bộ Nội vụ cho biết, trên cơ sở ý kiến của Bộ Tài chính, dự thảo Nghị quyết quy định kinh phí thực hiện sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã của tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương do ngân sách địa phương bảo đảm; đồng thời ngân sách trung ương hỗ trợ một lần cho các địa phương nhận bổ sung cân đối với định mức 20 tỷ đồng cho mỗi ĐVHC cấp huyện giảm và 500 triệu đồng cho mỗi ĐVHC cấp xã giảm khi được UBTVQH quyết định việc thực hiện sắp xếp ĐVHC giai đoạn 2023 - 2030.
Trình UBTVQH xem xét thông qua Nghị quyết theo trình tự, thủ tục rút gọn.
Bộ trưởng Bộ Nội vụ Phạm Thị Thanh Trà cho biết, Chính phủ trình UBTVQH áp dụng trình tự, thủ tục rút gọn trong xây dựng và ban hành dự thảo Nghị quyết, với các cơ sở chính trị, pháp lý và thực tiễn. Cụ thể, về cơ sở pháp lý, tại Nghị quyết số 595/NQ-UBTVQH15, Uỷ ban Thường vụ Quốc hội yêu cầu Chính phủ “Sau khi cấp có thẩm quyền thông qua Đề án sắp xếp ĐVHC giai đoạn 2022 - 2025, định hướng đến năm 2030, khẩn trương xây dựng dự thảo Nghị quyết về việc sắp xếp các ĐVHC cấp huyện, cấp xã trong giai đoạn 2022 - 2030 trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, thông qua”.
Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2020) quy định UBTVQH quyết định việc áp dụng trình tự, thủ tục rút gọn trong xây dựng, ban hành pháp lệnh, nghị quyết của UBTVQH; đồng thời Luật này quy định một trong các trường hợp xây dựng, ban hành văn bản quy phạm pháp luật theo trình tự, thủ tục rút gọn là trường hợp cấp bách để giải quyết những vấn đề phát sinh trong thực tiễn.
Về cơ sở thực tiễn, việc soạn thảo và trình UBTVQH ban hành Nghị quyết về việc sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023-2030 là yêu cầu cấp bách, đòi hỏi sớm có hiệu lực nhằm tạo cơ sở pháp lý cho việc sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã giai đoạn 2023 – 2025. Mặt khác, quá trình xây dựng dự thảo Nghị quyết, cơ quan chủ trì soạn thảo (Bộ Nội vụ) đã kế thừa đầy đủ Báo cáo số 312/BC-ĐGS ngày 09/9/2022 của Đoàn Giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về việc sắp xếp ĐVHC cấp huyện, cấp xã trong giai đoạn 2019 – 2021; Nghị quyết số 595/NQ-UBTVQH15 và Đề án sắp xếp ĐVHC các cấp giai đoạn 2022-2025, định hướng đến năm 2030 của Ban cán sự đảng Bộ Nội vụ đã được Bộ Chính trị thông qua; hồ sơ dự thảo Nghị quyết đã gửi lấy ý kiến các cơ quan trung ương và địa phương, báo cáo Ban cán sự đảng Chính phủ và Đảng đoàn Quốc hội, tiếp thu tối đa và giải trình đầy đủ ý kiến của các cơ quan, bảo đảm thận trọng và kỹ lưỡng.
Từ những lý do nêu trên, Chính phủ đề nghị Uỷ ban Thường vụ Quốc hội xem xét, quyết định việc soạn thảo, trình dự thảo Nghị quyết theo thủ tục rút gọn đồng thời với quá trình xem xét, thông qua dự thảo Nghị quyết nhằm kịp thời giải quyết những vấn đề cấp bách phát sinh trong thực tiễn theo quy định tại Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2020).