Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã xem xét dự thảo Nghị quyết hướng dẫn việc tổ chức thực hiện hoạt động giám sát văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội.

Tại phiên họp, trình bày Tờ trình về dự thảo Nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội hướng dẫn việc tổ chức thực hiện hoạt động giám sát văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội, Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường cho biết, Thời gian vừa qua, hoạt động giám sát văn bản quy phạm pháp luật đã được Ủy ban Thường vụ Quốc hội quan tâm chỉ đạo, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội đã chú trọng thực hiện. Năm 2020, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Kế hoạch số 519/KH-UBTVQH14 ngày 26/3/2020 về giám sát văn bản quy phạm pháp luật từ đầu nhiệm kỳ Quốc hội khóa XIV đến hết kỳ họp thứ 8. Năm 2021, Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Kế hoạch số 39/KH-UBTVQH15 ngày 18/8/2021 để đánh giá việc thực hiện các kiến nghị giám sát của năm 2020 và giám sát văn bản quy phạm pháp luật từ kỳ họp thứ 9 đến kỳ họp thứ 11, Quốc hội khóa XIV.

Qua hoạt động giám sát cho thấy, Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội đã đưa vào Chương trình công tác hàng năm về hoạt động giám sát văn bản quy phạm pháp luật thuộc lĩnh vực phụ trách, xác định là nhiệm vụ thường xuyên theo quy định của pháp luật. Việc giám sát văn bản quy phạm pháp luật đã đạt được những kết quả đáng khích lệ, phần lớn văn bản quy phạm pháp luật có chất lượng tốt, bảo đảm hợp hiến, hợp pháp và tính đồng bộ, thống nhất, khả thi, đáp ứng ngày càng tốt hơn yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng - an ninh của đất nước.

Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Bùi Văn Cường trình bày Tờ trình

Tuy nhiên, việc triển khai thực hiện công tác giám sát văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban của Quốc hội còn hạn chế; việc theo dõi, đôn đốc các cá nhân, cơ quan trong việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật chưa được chú trọng, chưa thống nhất từ kỳ báo cáo kết quả giám sát đến trình tự, cách thức thực hiện cũng như việc xử lý kết quả giám sát văn bản quy phạm pháp luật. Việc giám sát chủ yếu tập trung vào thời hạn ban hành, tính đầy đủ, bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp và tính thống nhất, tuân thủ các quy định về hình thức văn bản, thẩm quyền ban hành văn bản. Việc phát hiện và kiến nghị cơ quan ban hành văn bản xử lý và báo cáo kết quả xử lý văn bản đến Ủy ban Thường vụ Quốc hội còn chưa chủ động, chưa kịp thời, kém hiệu quả. Tình trạng nợ văn bản quy định chi tiết chưa được khắc phục triệt để. Một số văn bản quy phạm pháp luật có nội dung chưa phù hợp với quy định của luật đã được chỉ ra và kết luận, nhưng việc sửa đổi, bổ sung, ban hành văn bản mới để khắc phục còn chậm. Việc gửi văn bản đã ban hành đến các cơ quan của Quốc hội còn hạn chế, chủ yếu là văn bản do Chính phủ ban hành, văn bản do cấp Bộ trưởng ban hành ít được gửi đến Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội.

Xuất phát từ thực trạng nêu trên, để góp phần đưa công tác giám sát văn bản quy phạm pháp luật đi vào nền nếp, việc Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành Nghị quyết hướng dẫn việc tổ chức thực hiện hoạt động giám sát văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội là cần thiết và phù hợp với vị trí, chức năng của Ủy ban Thường vụ Quốc hội là “cơ quan thường trực của Quốc hội”, “chỉ đạo, điều hòa, phối hợp hoạt động của Hội đồng Dân tộc, Ủy ban của Quốc hội” theo quy định của Luật Tổ chức Quốc hội.

Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cùng các Phó Chủ tịch Quốc hội tại phiên họp

Tổng Thư ký Quốc hội nêu rõ, Nghị quyết quy định cụ thể hóa trình tự, thủ tục thực hiện và báo cáo kết quả giám sát văn bản quy phạm pháp luật của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban của Quốc hội. Bảo đảm tính thống nhất trong tổ chức thực hiện và nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát văn bản quy phạm pháp luật; giải quyết những vướng mắc trong thực tế, thực hiện ngay trong năm 2022. Góp phần thiết thực nâng cao tính chủ động, chuyên nghiệp, chất lượng, hiệu quả trong hoạt động giám sát của Quốc hội, các cơ quan của Quốc hội; làm cơ sở nghiên cứu sửa đổi Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân thời gian tới.

Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội cho biết, dự thảo Nghị quyết gồm 3 chương và 14 điều. Chương I - Những quy định chung gồm các quy định về phạm vi điều chỉnh; phạm vi giám sát; nội dung hoạt động giám sát. Chương II - Trình tự, thủ tục tổ chức thực hiện giám sát gồm các quy định về theo dõi, tiếp cận và nghiên cứu, xem xét, đánh giá văn bản quy phạm pháp luật; xử lý việc chưa ban hành văn bản quy định chi tiết và văn bản quy phạm pháp luật có nội dung có dấu hiệu trái pháp luật.  Chương III - Báo cáo kết quả giám sát văn bản quy phạm pháp luật và theo dõi, đôn đốc việc thực hiện kết luận, kiến nghị giám sát gồm các quy định về cập nhật thông tin về kết quả giám sát văn bản quy phạm pháp luật; Báo cáo kết quả giám sát văn bản quy phạm pháp luật theo kỳ giám sát hàng năm; hồ sơ Báo cáo kết quả giám sát văn bản quy phạm pháp luật theo kỳ giám sát hằng năm; chế độ báo cáo; việc theo dõi, đôn đốc thực hiện các kết luận, kiến nghị giám sát; hiệu lực thi hành và tổ chức thi hành.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Khắc Định điều hành phiên thảo luận

Sau khi nghe trình bày Tờ trình, Ủy ban Thường vụ Quốc hội tập trung thảo luận về sự cần thiết ban hành Nghị quyết, các nội dung cụ thể của dự thảo Nghị quyết và các vấn đề lớn còn ý kiến khác nhau. Theo đó, trên cơ sở tổng hợp ý kiến đóng góp của các cơ quan, nhất là của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban - cơ quan chủ trì giám sát việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật, ý kiến của Thường trực Ủy ban Pháp luật cùng với việc cho ý kiến về toàn bộ hồ sơ dự thảo Nghị quyết, Tổng Thư ký Quốc hội, Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội cho biết có một số vấn đề lớn cần báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội.

Một là, một số ý kiến băn khoăn về thẩm quyền ban hành hướng dẫn của Ủy ban Thường vụ Quốc hội về nội dung này, do Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và Hội đồng nhân dân không giao Ủy ban Thường vụ Quốc hội về nội dung hướng dẫn thi hành hoặc quy định chi tiết về giám sát văn bản quy phạm pháp luật.

Hai là, về phạm vi giám sát, loại ý kiến thứ nhất đề nghị việc giám sát văn bản quy phạm pháp luật được thực hiện theo nguyên tắc Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban được giao chủ trì thẩm tra luật, pháp lệnh, nghị quyết nào sẽ giám sát việc ban hành văn bản quy phạm pháp luật quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành đối với luật, pháp lệnh, nghị quyết đó. Loại ý kiến thứ hai đề nghị việc giám sát văn bản quy phạm pháp luật được thực hiện theo lĩnh vực phụ trách của Hội đồng Dân tộc, các Ủy ban.

Ba là, về kỳ báo cáo, có ý kiến cho rằng, quy định về kỳ giám sát không bảo đảm tính chủ động trong việc thực hiện chương trình giám sát của Hội đồng Dân tộc, từng Ủy ban và không phù hợp với thực tế.