Đoàn giám sát của Quốc hội về "Việc thực hiện chính sách, pháp luật về công tác quy hoạch kể từ khi Luật Quy hoạch có hiệu lực thi hành"
Công tác quy hoạch có vai trò hết sức quan trọng đối với sự phát triển của đất nước nói chung, phát triển kinh tế - xã hội nói riêng, vừa là tiền đề, đồng thời cũng là động lực cho sự phát triển. Công tác quy hoạch, quản lý quy hoạch luôn được coi là nhiệm vụ hàng đầu trong quản lý nhà nước và phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.
Năm 2017, Quốc hội đã ban hành Luật Quy hoạch, đưa ra nhiều điểm, cách tiếp cận, cách làm, phương pháp mới trong công tác quy hoạch của nước ta. Luật có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2019, tuy nhiên, quá trình thực hiện Luật Quy hoạch đã bộc lộ một số vướng mắc. Do đó, ngày 16/8/2019, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã ban hành Nghị quyết 751/2019/UBTVQH14 giải thích một số nội dung của Luật Quy hoạch để tháo gỡ những vướng mắc, tồn tại, tạo điều kiện nâng cao hiệu quả của công tác trọng yếu này. Cùng với Luật Quy hoạch và Nghị quyết số 751 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, thời gian qua, Quốc hội đã sửa đổi, bổ sung 73 luật có liên quan.
Tuy nhiên, với phạm vi, đối tượng quy hoạch rộng, bao trùm tất cả ngành, lĩnh vực, trải rộng khắp phạm vi cả nước, vì vậy, nhiều ngành, địa phương còn lúng túng trong triển khai thực hiện. Để pháp luật về quy hoạch có thể triển khai hiệu quả và được thực thi đồng bộ, thống nhất trong cả nước, tại Kỳ họp thứ Nhất Quốc hội khóa XV, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết 19/2021/QH15 về việc thành lập Đoàn Giám sát của Quốc hội về “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về công tác quy hoạch kể từ khi Luật Quy hoạch có hiệu lực thi hành”. Đây là chuyên đề giám sát tối cao đầu tiên của nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV, nhận được sự quan tâm rất lớn của lãnh đạo Đảng, Nhà nước, các đại biểu Quốc hội và cử tri cả nước, được Chủ tịch Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội quan tâm, thường xuyên theo dõi, chỉ đạo.
Trong tháng 3 vừa qua, Đoàn giám sát đã tiến hành làm việc với một số Bộ, ngành, 05 thành phố trực thuộc Trung ương và một số tỉnh có tính đại diện cho các vùng miền của cả nước, triển khai làm việc với Chính phủ, tổng hợp báo cáo. Qua các cuộc làm việc, Đoàn giám sát đã cơ bản đánh giá được thực trạng việc chấp hành chính sách, pháp luật về lĩnh vực quy hoạch, nắm bắt, tổng hợp đầy đủ các kiến nghị, giải pháp để hoàn thành việc lập các quy hoạch bảo đảm tiến độ và chất lượng, qua đó hoàn thiện báo cáo kết quả giám sát trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội tại Phiên họp tháng 4/2022 và trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 3 dự kiến diễn ra vào tháng 5 tới.
Quan tâm đến vấn đề này, Ths.LS Lại Xuân Cường cho rằng, các cuộc giám sát của Quốc hội đã thể hiện sự vào cuộc quyết liệt để chỉ ra những tồn tại hạn chế trong công tác quy hoạch; qua giám sát sẽ đề xuất các giải pháp khả thi để giải quyết dứt điểm những tồn tại vướng mắc trong thời gian dài vừa qua. Theo Ls Lại Xuân Cường, đây cũng là một trong những chuyên đề giám sát thu hút được sự quan tâm lớn của cử tri với những kỳ vọng vào sự chuyển biến mạnh mẽ trong công tác quy hoạch, tạo tiền đề cho phát triển kinh tế -xã hội.
ThS.LS Lại Xuân Cường
Phóng viên: Trong tháng vừa qua, Đoàn Giám sát của Quốc hội về “Việc thực hiện chính sách, pháp luật về công tác quy hoạch kể từ khi Luật Quy hoạch có hiệu lực thi hành” đang tiến hành nhiều cuộc làm việc với Bộ, ngành, ThS. Ls có đánh giá như thế nào về ý nghĩa, kết quả bước đầu của các cuộc làm việc này?
ThS.LS Lại Xuân Cường: Qua theo dõi hoạt động của Quốc hội tôi được biết, trong tháng 3 vừa qua, Đoàn giám sát của Quốc hội về công tác quy hoạch đã tiến hành làm việc với một số Bộ, ngành như Bộ Giao thông vận tải, Bộ Xây dựng, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn… Đoàn giám sát cũng đã tiến hành làm việc 05 thành phố trực thuộc Trung ương và một số tỉnh có tính đại diện cho các vùng miền của cả nước, triển khai làm việc với Chính phủ, tổ chức các hội thảo lắng nghe ý kiến các chuyên gia, tích cực tổng hợp báo cáo.
Tôi cho rằng, qua các cuộc làm việc, Đoàn giám sát đã có được bức tranh toàn cảnh về công tác quy hoạch trên nhiều lĩnh vực, đánh giá được thực tiễn việc triển khai thực hiện Luật Quy hoạch, Nghị quyết của Quốc hội và Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các luật, pháp lệnh sửa đổi, bổ sung một số điều có liên quan đến quy hoạch của Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phương và các cơ quan có liên quan, bước đầu đánh giá kết quả đạt được, hạn chế, khó khăn, xác định nguyên nhân, chỉ rõ trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức, cá nhân, tổng hợp, rút ra một số kiến nghị, giải pháp tháo gỡ những vướng mắc trong công tác này.
Đoàn giám sát sẽ nắm bắt và có nhận định thực tế về việc sử dụng nguồn lực cho công tác quy hoạch; lựa chọn tư vấn lập quy hoạch và chất lượng của công tác tư vấn quy hoạch; tiến độ, cách thức triển khai công tác lập, thẩm định và quyết định/phê duyệt các quy hoạch; tính liên kết, đồng bộ, kế thừa, ổn định và hệ thống giữa các quy hoạch; việc tuân thủ các quy định về căn cứ, yêu cầu, nội dung quy hoạch của từng cấp/loại quy hoạch theo hệ thống quy hoạch quốc gia; tác động đối với công tác quản lý nhà nước, đầu tư, kinh doanh của doanh nghiệp và người dân..
Bên cạnh đó, Đoàn giám sát cũng sẽ phát hiện những tồn tại, hạn chế, phân tích làm rõ nguyên là do quy định pháp luật hay do tổ chức thực hiện; làm rõ trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân người đứng đầu trong việc chậm tiến độ lập quy hoạch, lãng phí nguồn lực, chất lượng quy hoạch, tác động tiêu cực đến phát triển kinh tế - xã hội, hoạt động đầu tư, kinh doanh và việc xử lý trách nhiệm đối với cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan.
Theo tôi, nếu chúng ta làm quy hoạch tốt, đây sẽ là điều kiện đầu tiên để các nhà đầu tư có thể nghiên cứu, tham gia vốn. Mặt khác, các nhà đầu tư sản xuất kinh doanh có định hướng trong đầu tư để tập trung vào những ngành, những vùng kinh tế trọng điểm, vào các lĩnh vực khu quy hoạch nông thôn, đô thị mà tránh tình trạng quy hoạch treo, đồng thời chất lượng có thể định hướng lâu dài hơn.
Phóng viên: Theo đánh giá của Luật sư, việc thực hiện chính sách, pháp luật về công tác quy hoạch hiện nay đang còn những vướng mắc, tồn tại gì? Đâu là vấn đề cốt lõi cần quan tâm trong công tác quy hoạch?
ThS.LS Lại Xuân Cường: Có thể thấy, việc thực hiện chính sách, pháp luật về công tác quy hoạch những năm vừa qua còn rất nhiều những tồn tại, hạn chế mà có thể nhóm lại vào một số điểm sau:
Một là, tiến độ công tác lập, phê duyệt quy hoạch thuộc hệ thống quy hoạch quốc gia còn chậm.
Hai là, cơ sở dữ liệu, số liệu, thông tin phục vụ công tác quy hoạch còn manh mún, riêng rẽ, chưa áp dụng công nghệ số hoá, không có cơ sở dữ liệu mang tính hệ thống nên gặp khó khăn trong việc chia sẻ thông tin và phối hợp giữa các cơ quan.
Ba là, nhận thức về công tác quy hoạch của một số Bộ, ngành, địa phương chưa đúng tầm. Đầu tư cho công tác quy hoạch (nghiên cứu, nguồn lực, phương tiện, điều kiện làm công tác quy hoạch) ở các cấp còn hạn chế.
Bốn là, việc triển khai lập, thẩm định, phê duyệt các quy hoạch đô thị, quy hoạch phân khu, quy hoạch vùng chậm thực hiện ở nhiều địa phương, hoặc giữa các quy hoạch chưa thống nhất, đồng bộ.
Điển hình gần đây nhất mà dư luận xã hội rất quan tâm đối với những tồn tại liên quan đến đất đai là những sai phạm của Tập đoàn Tân Hoàng Minh. Trong đó, tập đoàn này, đã bỏ cọc đất đấu giá lô đất vàng tại Thủ Thiêm, nhiều ý kiến chuyên gia cho rằng đây là điển hình của việc làm nhiễu loạn thị trường. Chưa kể đến, Tân Hoàng Minh đã đầu tư khoảng 1.000 tỷ đồng vào khu “đất kim cương” tại Hàng Bài, Hoàn Kiếm, Hà Nội dự kiến phát triển thành tòa nhà 9 tầng cao, 5 tầng hầm, bao gồm tổ hợp trung tâm thương mại, văn phòng cao cấp, căn hộ hạng sang. Khu đất dự án này có giá đền bù thuộc hàng cao nhất Hà Nội, Được giao đất từ năm 2011, nhưng cho rằng với chỉ tiêu quy hoạch được duyệt thì dự án không đảm bảo hiệu quả kinh tế dẫn đến thua lỗ, chủ đầu tư đã nhiều lần xin thay đổi quy hoạch từ trung tâm thương mại và nhà ở tái định cư sang trung tâm thương mại, khách sạn. Sau đó, dự án lại được chuyển thành mục đích trung tâm thương mại, văn phòng và nhà ở.
Ngoài ra, các dự án của Tân Hoàng Minh tại Hoàng Cầu cũng vướng nhiều sai phạm như chủ đầu tư thẩm định công tác thiết kế bản vẽ thi công, dự toán xây dựng công trình chưa đúng mẫu quy định trước khi phê duyệt; một số gói thầu, cán bộ tư vấn giám sát không thực hiện giám sát theo đề cương đã được chủ đầu tư chấp thuận và quy định của pháp luật về quản lý chất lượng công trình xây dựng. Đáng chú ý, vào khoảng năm 2018, nhiều khách hàng tập trung tại khu căn hộ mẫu ngay tại dự án bất động sản D'Capitale, đường Trần Duy Hưng, quận Cầu Giấy nhằm phản đối chủ đầu tư tự ý thay đổi nhiều hạng mục, so với thiết kế được phê duyệt và hoàn toàn không giống nội dung quảng cáo. Trong đó, nhiều khách hàng tỏ ra thất vọng khi hành lang đi lại chung cư D'Capitale có chiều rộng quá hẹp.
Các sai phạm của Tập đoàn Tân Hoàng Minh chỉ là một trong rất nhiều các vấn đề tồn tại liên quan đến đất đai, qua thực tiễn giải quyết vụ việc, tôi thấy rằng việc quản lý quy hoạch, cấp phép xây dựng tại các đô thị giai đoạn 2017-2020 ở một số địa phương đã lộ nhiều sai phạm. Theo đó, việc phê duyệt đồ án quy hoạch chi tiết, điều chỉnh quy hoạch chi tiết xây dựng còn chưa bố trí quỹ đất dành cho phát triển nhà ở xã hội theo quy định; chậm trễ trong lập, thẩm định, phê duyệt quy hoạch … Tình trạng này gây ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của các địa phương, của đất nước.
Tôi cũng kỳ vọng, qua đợt giám sát này của Quốc hội có thể giải quyết hai vấn đề cốt lõi của quy hoạch, đó là: khắc phục tình trạng tiến độ lập quy hoạch còn chậm và trả lời được câu hỏi chất lượng của các quy hoạch có đáp ứng được yêu cầu kiến tạo sự phát triển của đất nước hay không?
Phóng viên: Đánh giá cao công tác tổ chức thực hiện các cuộc giám sát, khảo sát của Quốc hội, Luật sư có đề xuất kiến nghị, giải pháp gì để hoàn thiện và thực hiện hiệu quả chính sách, pháp luật về công tác quy hoạch trong thời gian tới?
ThS.LS Lại Xuân Cường: Sau các đợt giám sát của Quốc hội, cử tri cả nước kỳ vọng công tác quy hoạch sẽ có những bước chuyển mạnh mẽ. Để góp phần hoàn thiện và thực hiện hiệu quả chính sách, pháp luật về công tác quy hoạch, tôi có một số đề xuất sau:
Thứ nhất, Quốc hội, Chính phủ, các Bộ, ngành và địa phương cần tổng kết việc thực hiện Luật Quy hoạch để thấy rõ các điểm nổi cộm, chưa phù hợp của Luật Quy hoạch và luật, pháp lệnh có liên quan đến quy hoạch và các văn bản hướng dẫn thi hành để tiến hành sửa đổi pháp luật về quy hoạch. Đặc biệt, trong thời gian tới cần nghiên cứu sửa đổi pháp luật về đất đai và pháp luật về quy hoạch đô thị, nông thôn theo dùng các chỉ đạo tại Nghị quyết số 06-NQ/TW ngày 24/01/2022 của Bộ Chính trị về quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển bền vững đô thị Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045.
Thứ hai, nhanh chóng tiến hành sửa đổi Luật Đất đai trên cơ sở rà soát, tổng kết thi hành Luật Đất đai, tập trung rà soát các quy định liên quan đến quy hoạch để sửa đổi, bổ sung đảm bảo sự thống nhất của hệ thống pháp luật về quy hoạch, bảo đảm tính liên kết, sự ổn định của hệ thống quy hoạch như: phân loại đất: chi tiêu sử dụng đất; phân cấp trong quản lý đất đai; tổ chức thực hiện quy hoạch sử dụng đất; quản lý đất đai theo quy hoạch.
Thứ ba, bảo đảm tính công khai, minh bạch, dễ tiếp cận thông tin công tác quy hoạch; đăng tải hồ sơ điều chỉnh quy hoạch đô thị trên trang thông tin điện tử của cơ quan có thẩm quyền thẩm định để xin ý kiến cộng đồng dân cư trước khi thẩm định hoặc phê duyệt. Đăng tải và công bố công khai hồ sơ quy hoạch tại Cổng thông tin và cơ sở dữ liệu quy hoạch quốc gia theo quy định.
Thứ tư, tổ chức thanh tra, kiểm tra, ngăn chặn, xử lý kịp thời, nghiêm minh các hành vi vi phạm pháp luật về quy hoạch; làm rõ trách nhiệm của người đứng đầu các cấp, các ngành để xảy ra sai phạm trong quản lý, khắc phục vi phạm trong lĩnh vực quy hoạch.
Thứ năm, nâng cao hiệu quả các hoạt động theo dõi, đánh giá tình hình thi hành pháp luật, đây là khâu quan trọng trong các hoạt động tổ chức thi hành pháp luật nhằm giúp cho việc tổ chức thi hành pháp luật được hiệu quả, kịp thời phát hiện những bất cập, hạn chế trong việc thi hành các quy định của pháp luật để kiến nghị các giải pháp nâng cao hiệu quả thi hành pháp luật và hoàn thiện hệ thống pháp luật.
Phóng viên: Trân trọng cảm ơn Luật sư./.