Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng thuyết minh, làm rõ một số nội dung
Thừa Ủy quyền của Chính phủ trình bày báo cáo thuyết minh, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng cho biết, những nội dung về bảo hộ, tự do hóa đầu tư và giải quyết tranh chấp đầu tư đã được đàm phán như một phần của Hiệp định thương mại tự do giữa Việt Nam và Liên minh Châu Âu (Hiệp định EVFTA) từ năm 2012. Tuy nhiên, trong tháng 05 năm 2017, Tòa án Công lý Châu Âu đã ra phán quyết về việc phân định thẩm quyền giữa EU và từng nước Thành viên trong việc phê chuẩn Hiệp định thương mại tự do EU - Singapore. Theo đó, các nội dung về đầu tư gián tiếp của nước ngoài và bảo hộ đầu tư tại hiệp định này phải được Nghị viện Châu Âu và Nghị viện của từng nước thành viên phê chuẩn. Sau phán quyết trên, để bảo đảm áp dụng thống nhất thẩm quyền phê chuẩn Hiệp định về đầu tư giữa EU và các đối tác ngoài khối, EU đề xuất tách Hiệp định EVFTA thành hai Hiệp định riêng, gồm: Hiệp định EVFTA (thuộc thẩm quyền phê chuẩn của Nghị viện EU) quy định các vấn đề thương mại và toàn bộ nội dung về tự do hóa đầu tư trực tiếp đã được hai Bên thống nhất trước đây. Hiệp định EVIPA (thuộc thẩm quyền phê chuẩn của Nghị viện Châu Âu và Nghị viện các nước Thành viên) quy định về bảo hộ đầu tư (bao gồm đầu tư trực tiếp và đầu tư gián tiếp) và giải quyết tranh chấp giữa nhà nước và nhà đầu tư.
Bộ trưởng nêu rõ, ngày 30 tháng 06 năm 2019 tại Hà Nội, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư cùng Bộ trưởng Bộ Môi trường kinh doanh, thương mại và doanh nghiệp của Rumani (đại diện Chủ tịch EU) và Cao ủy thương mại EU đã ký Hiệp định EVIPA.
Về những nội dung chính của Hiệp định, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng cho biết, Hiệp định EVIPA sẽ thay thế 21 hiệp định khuyến khích và bảo hộ đầu tư song phương hiện hành giữa Việt Nam và các nước thành viên EU. Hiệp định có 4 Chương, 92 Điều và 13 Phụ lục, gồm những nội dung chủ yếu sau: Chương 1 quy định về mục tiêu và các khái niệm sử dụng trong Hiệp định. Theo đó, mục tiêu của Hiệp định là nhằm tăng cường quan hệ kinh tế, thương mại, đầu tư giữa các Bên phù hợp với mục tiêu phát triển bền vững, thu hút đầu tư một cách có ý thức để bảo vệ môi trường, người lao động theo các tiêu chuẩn và thỏa thuận quốc tế mà các Bên đã tham gia, đồng thời nâng cao mức sống, thúc đẩy tăng trưởng, ổn định kinh tế, tạo cơ hội việc làm mới và cải thiện phúc lợi chung. Chương 2 quy định về phạm vi điều chỉnh của Hiệp định và cam kết của mỗi Bên về bảo hộ đầu tư đối với nhà đầu tư đã có hoạt động đầu tư hợp pháp trên lãnh thổ của Bên kia. Chương này không quy định quyền tiếp cận thị trường của nhà đầu tư trong giai đoạn chấp thuận đầu tư vì đã được điều chỉnh tại Hiệp định EVFTA. Chương 3 quy định về cơ chế giải quyết tranh chấp trong quá trình thực thi Hiệp định. Chương 4 quy định về cơ chế tổ chức thực thi Hiệp định; theo đó, các Bên sẽ thành lập Ủy ban thực thi Hiệp định nhằm bảo đảm thực hiện và áp dụng Hiệp định này phù hợp với mục tiêu đã đặt ra.
Về đánh giá tác động của Hiệp định EVIPA, theo Bộ trưởng, Chính phủ đã giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan tổ chức nghiên cứu đánh giá tác động của Hiệp định EVFTA và Hiệp định EVIPA đối với Việt Nam.
Về kiến nghị về việc phê chuẩn, thời điểm phê chuẩn, theo quy định tại Điều 4.13, Hiệp định này sẽ có hiệu lực vào ngày đầu tiên của tháng thứ hai sau ngày các Bên thông báo cho nhau về việc hoàn tất các thủ tục pháp lý được áp dụng của mình để Hiệp định này có hiệu lực. Như vậy, Hiệp định chỉ có hiệu lực khi Việt Nam, EU và tất cả các nước thành viên EU hoàn tất thủ tục phê chuẩn theo pháp luật của nước mình.
Về kiến nghị áp dụng trực tiếp toàn bộ hoặc một phần Hiệp định, để bảo đảm thi hành Hiệp định EVIPA, Chính phủ đã giao Bộ Tư pháp phối hợp với các Bộ, ngành rà soát các văn bản quy phạm pháp luật được ban hành ở cấp Trung ương để kiến nghị sửa đổi, bổ sung văn bản cần thiết.
Về kiến nghị về việc sửa đổi, bổ sung, bãi bỏ hoặc ban hành văn bản quy phạm pháp luật để thực hiện Hiệp định, những nội dung phân tích, đánh giá về mức độ tương thích của Hiệp định với quy định của pháp luật Việt Nam, trừ những quy định về cơ chế công nhận và cho thi hành phán quyết của trọng tài có liên quan đến EU và các thành viên EU thì việc thực thi cam kết của Việt Nam theo Hiệp định này không đòi hỏi phải ban hành hay sửa đổi, bổ sung văn bản quy phạm pháp luật.
Bộ trưởng cho biết, việc thực hiện cam kết theo Hiệp định EVIPA sẽ là động lực thúc đẩy Việt Nam tiếp tục hoàn thiện hệ thống thể chế, chính sách nhằm cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh theo hướng ngày càng thuận lợi, bình đẳng, an toàn, minh bạch và thân thiện hơn đối với nhà đầu tư thuộc mọi thành phần kinh tế. Để thi hành Hiệp định EVIPA, đồng thời phát huy tối đa những lợi ích mang lại từ Hiệp định này, Việt Nam đang đứng trước một số khó khăn, thách thức.
Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nêu rõ, để vượt qua được những thách thức, đòi hỏi Nhà nước và cộng đồng doanh nghiệp phải thực hiện những nhóm giải pháp đồng bộ, toàn diện để có thể phát huy tối đa những lợi ích từ Hiệp định EVIPA và EVFTA sau: Nhóm giải pháp về tăng cường công tác xây dựng pháp luật, thể chế để thực thi Hiệp định; Nhóm giải pháp về nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế Việt Nam và tính sẵn sàng đối với việc tận dụng các cơ hội từ Hiệp định; Nhóm giải pháp kiểm soát, phòng ngừa tranh chấp giữa Nhà nước và nhà đầu tư. Bên cạnh những biện pháp từ phía Nhà nước, các doanh nghiệp cũng cần phải chủ động đổi mới, nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh, năng suất lao động nhằm nâng cao sức cạnh tranh, tận dụng đối xử ưu đãi mà Việt Nam đạt được thông qua Hiệp định EVIPA và Hiệp định EVFTA./.