Cần có lộ trình chuyển từ lương tối thiểu sang lương đủ sống tối thiểu
Toàn cảnh Phiên họp
Theo Tờ trình của Chính phủ, dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách để tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia quy định về thí điểm một số cơ chế, chính sách tháo gỡ chi tiêu tài chính từ ngân sách nhà nước, hoạt động của tổ chức và nhân lực trong tổ chức khoa học, công nghệ công lập, thúc đẩy thương mại hóa kết quả nghiên cứu và hoạt động khoa học, công nghệ trong doanh nghiệp, công nghệ chiến lược; cơ chế, chính sách đặc thù về đầu tư, đấu thầu, tài chính và thử nghiệm có kiểm soát cho chuyển đổi số quốc gia, phát triển hạ tầng số, công nghiệp công nghệ số chiến lược để tháo gỡ vướng mắc tạo cơ chế, chính sách vượt trội trong hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.
Đối tượng áp dụng của dự thảo Nghị quyết gồm: Tổ chức, cá nhân hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia và các tổ chức, cá nhân khác có liên quan.
Các đại biểu tại Phiên họp
Qua thảo luận, các đại biểu cơ bản tán thành với sự cần thiết, cơ sở chính trị, pháp lý và thực tiễn để ban hành Nghị quyết như trong Tờ trình của Chính phủ, để tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.
Tuy nhiên, nhiều ý kiến đại biểu cho rằng, cần làm rõ phạm vi điều chỉnh của dự thảo Nghị quyết, không nên chỉ giới hạn ở các tổ chức khoa học công lập như viện nghiên cứu mà cần mở rộng sang cả các trường đại học công lập, bệnh viện hay doanh nghiệp bởi các đơn vị này đóng vai trò quan trọng trong hoạt động nghiên cứu và ứng dụng khoa học, công nghệ.
Theo đại biểu Nguyễn Thiện Nhân, phạm vi điều chỉnh của dự thảo Nghị quyết đang được quy định rất rộng, tuy nhiên lại chưa rõ ràng, cần giải thích rõ cụm từ “tổ chức khoa học, công nghệ công lập” gồm những tổ chúc nào? Có bao gồm các trường đại học hay không? Bởi nếu theo quy định hiện tại, tổ chức khoa học, công nghệ công lập chỉ gồm có các viện hàn lâm, viện nghiên cứu, trung tâm nghiên cứu công lập.
Đại biểu Nguyễn Thiện Nhân
“Trong khi đó ở Việt Nam, riêng khối công lập, các trường đại học chiếm khoảng 65- 70% năng lực nghiên cứu của cả nước, với nguồn lực trình độ tiến sĩ, giáo sư và cả trang thiết bị nghiên cứu đầy đủ. Nếu chúng ta không áp dụng với các trường đại học công lập thì vô cùng lãng phí”, đại biểu Nguyễn Thiện Nhân nêu rõ.
Cùng với đó, để khuyến khích và hỗ trợ doanh nghiệp tham gia nghiên cứu, đại biểu đề xuất, cần có chính sách ưu đãi, miễn giảm thuế thu nhập tăng thêm cho các doanh nghiệp, bệnh viện và cá nhân (như giảng viên đại học, bác sĩ) tham gia hoạt động nghiên cứu.
Cũng quan tâm đến phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng của dự thảo Nghị quyết, theo đại biểu Phan Văn Mãi, cần áp dụng rộng rãi, không chỉ đối với các tổ chức khoa học công nghệ công lập như viện, trường mà còn nên bao gồm cả các doanh nghiệp có hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Đại biểu cho rằng, phạm vi điều chỉnh của dự thảo Nghị quyết cần được mở rộng, với các cơ chế thật thông thoáng để có thể huy động toàn bộ năng lực quốc gia để thúc đẩy, phát triển mạnh mẽ hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo trong thời gian tới.
Đại biểu Phan Văn Mãi
Đặc biệt, đại biểu cho rằng, dự thảo Nghị quyết cần có cơ, chế chính sách để khuyến khích đầu tư từ ngân sách và ngoài ngân sách cho hoạt động khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Đồng thời, mạnh dạn có cơ chế cho phép các tổ chức, cá nhân được hưởng lợi từ kết quả nghiên cứu của mình thông qua các hoạt thương mại hóa kết quả nghiên cứu, từ đó tạo động lực thực chất cho hoạt động nghiên cứu, đảm bảo các kết quả nghiên cứu này có tính ứng dụng trong thực tiễn.
Liên quan đến việc quản lý và sử dụng kết quả nghiên cứu, một số ý kiến đại biểu cho rằng cần có quy định rõ ràng về việc quản lý, sử dụng và thương mại hóa các tài sản, kết quả nghiên cứu do các đơn vị công lập chủ trì. Cụ thể, sau khi nghiên cứu xong, các tài sản và kết quả này cần được coi là tài sản công và đơn vị chủ trì không cần thực hiện các thủ tục hành chính phức tạp, nhưng phải làm biên bản ghi nhận đã tiếp nhận tài sản để đảm bảo tính minh bạch trong quá trình quản lý.
Thêm vào đó, Nghị quyết cũng cần đưa ra chính sách thuế ưu đãi để thu hút các nhà khoa học, tổ chức trong và ngoài nước tham gia hoạt động nghiên cứu. Đồng thời, cần có quy định về miễn trừ trách nhiệm hình sự, dân sự khi các tổ chức, cá nhân không có lỗi chủ quan và thực hiện đúng quy trình nghiên cứu.
Các đại biểu cũng đề nghị, việc ban hành các chính sách thí điểm cần thể chế hóa những vấn đề cấp bách nêu trong Nghị quyết số 57-NQ/TW; có trọng tâm, trọng điểm; là vấn đề thực sự vướng mắc cần khẩn trương tháo gỡ; chưa có luật điều chỉnh hoặc cần quy định khác với luật hiện hành; đúng thẩm quyền của Quốc hội; thời gian thí điểm rõ ràng, cụ thể./.