Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội thẩm tra Dự án Luật Đường sắt (sửa đổi)
100% đại biểu tán thành thông qua Nghị quyết thí điểm cơ chế, chính sách đặc thù, đặc biệt phát triển đường sắt đô thị tại thành phố Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh
Thực hiện đề nghị của Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường của Quốc hội, sáng 25/2, Liên hiệp Hội Việt Nam tổ chức Hội thảo “Góp ý hoàn thiện dự án Luật Đường sắt (sửa đổi). Chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam Phan Xuân Dũng chủ trì Hội thảo. Tham dự Hội thảo có đại diện Bộ Xây dựng và các cơ quan, đơn vị hữu quan cùng các chuyên gia, nhà khoa học.
Toàn cảnh Hội thảo
Ngày 08/6/2024, Quốc hội ban hành Nghị quyết số 129/2024/QH15 về Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2025, điều chỉnh Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024. Theo đó, dự án Luật Đường sắt (sửa đổi) dự kiến được trình Quốc hội cho ý kiến tại kỳ họp thứ 9 (tháng 5/2025) và trình Quốc hội thông qua tại kỳ họp thứ 10 (tháng 10/2025). Chính vì thế, việc tổ chức lấy ý kiến đóng góp của các chuyên gia, nhà khoa học nhằm góp phần hoàn thiện dự án Luật.
Ông Dương Hồng Anh – Phó Cục trưởng Cục Đường sắt Việt Nam cho biết, Luật Đường sắt số 06/2017/QH14 được Quốc hội khóa XIV thông qua tại kỳ họp thứ 03 ngày 16/6/2017, có hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2018 và được sửa đổi, bổ sung bằng Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của 37 Luật có liên quan đến quy hoạch số 35/2018/QH14 ngày 20/11/2018, có hiệu lực thi hành từ ngày 01/9/2019. Đây là văn bản pháp lý quan trọng, đã kịp thời thể chế hoá các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đối với mọi hoạt động trong lĩnh vực giao thông vận tải đường sắt.
Sau hơn 07 năm triển khai thực hiện, Luật Đường sắt năm 2017 đã phát huy hiệu quả, từng bước đáp ứng yêu cầu phát triển của lĩnh vực đường sắt, đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước, làm rõ hơn trách nhiệm và quyền hạn của từng chủ thể tham gia trong lĩnh vực đường sắt; đã đưa ra các chính sách ưu đãi để khuyến khích doanh nghiệp đầu tư, kinh doanh vận tải đường sắt. Tuy nhiên, bên cạnh kết quả đạt được, trong quá trình thực hiện, Luật Đường sắt 2017 cũng đã bộc lộ những tồn tại, bất cập đòi hỏi sớm phải nghiên cứu sửa đổi, bổ sung để đáp ứng yêu cầu thực tiễn.
Ông Dương Hồng Anh – Phó Cục trưởng Cục Đường sắt Việt Nam
Việc xây dựng Luật Đường sắt (sửa đổi) nhằm tiếp tục thể chế hoá chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước về chính sách phát triển đường sắt hiện đại, đồng bộ, bền vững, có trọng tâm, trọng điểm, phù hợp với điều kiện và kế hoạch, chiến lược phát triển kinh tế - xã hội và an ninh quốc phòng của đất nước; khắc phục những tồn tại, bất cập về thể chế, tạo động lực mới cho sự phát triển của ngành đường sắt, thúc đẩy tính cạnh tranh của phương thức vận tải đường sắt; nâng cao hiệu lực, hiệu quả phục vụ nhu cầu đi lại của nhân dân, cũng như công tác quản lý nhà nước về hoạt động đường sắt.
Dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi) gồm 08 Chương, 74 Điều. So với Luật Đường sắt 2017, dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi) giảm 02 Chương và 11 Điều (dự thảo Luật giữ nguyên 03 Điều; sửa đổi, bổ sung 65 Điều; bổ sung mới 06 Điều và bãi bỏ 15 Điều). Dự thảo Luật đã quy phạm hóa đầy đủ 05 chính sách được cấp có thẩm quyền thông qua tại Hồ sơ đề nghị xây dựng dự án Luật Đường sắt (sửa đổi).
Đẩy mạnh thu hút các thành phần kinh tế tham gia đầu tư, kinh doanh đường sắt
Trong khuôn khổ Hội thảo, các chuyên gia, nhà khoa học đã tập trung đóng góp ý kiến vào các nội dung: Kinh phí cho công tác đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng đường sắt; sử dụng tiền thu được từ khai thác quỹ đất vùng phụ cận ga đường sắt; hợp tác quốc tế, ứng dụng khoa học công nghệ hiện đại vào quản lý, khai thác kết cấu hạ tầng đường sắt…
Các đại biểu tham dự Hội thảo
Đề cập về việc bố trí kinh phí cho công tác đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng đường sắt, GS.TS Bùi Xuân Phong - nguyên Chủ tịch Hội Kinh tế và Vận tải Đường sắt Việt Nam cho rằng, việc bố trí kinh kinh phí hiện chưa đáp ứng được nhu cầu. Từ khi Luật Đường sắt 2017 có hiệu lực, chưa có km đường sắt quốc gia nào được xây dựng thêm. Giai đoạn 2016-2020, nguồn vốn ngân sách nhà nước đầu tư dành cho phát triển kết cấu hạ tầng lĩnh vực đường sắt quốc gia trong tổng thể nguồn vốn được bố trí qua Bộ Giao thông Vận tải chỉ chiếm khoảng 8,19%.
Theo GS.TS Bùi Xuân Phong, việc sửa đổi Luật Đường sắt lần này cần được nghiên cứu, đánh giá, bám vào các quy định, điều luật cụ thể, nêu rõ tại sao không khả thi, đánh giá tác động từ các luật khác, từ đó xây dựng nội dung sửa đổi, bổ sung chi tiết. Bên cạnh đó là phải đảm bảo sự tương thích với các Điều ước quốc tế về đường sắt mà Việt Nam là thành viên. Kế thừa những ưu điểm của Luật Đường sắt 2017; bổ sung, thay thế những nội dung không phù hợp; tăng cường phân cấp, phân quyền trong hoạt động đường sắt; tiếp thu có chọn lọc kinh nghiệm phát triển đường sắt của các nước trên thế giới phù hợp với điều kiện Việt Nam.
Với bố trí vốn phát triển kết cấu hạ tầng đường sắt, GS.TS Bùi Xuân Phong nêu quan điểm: Ban soạn thảo dự án Luật cần phân tích rõ quy định tại Luật Đường sắt 2017, những quy định tại các luật khác để đề xuất sửa đổi, bổ sung các nội dung mang tính khả thi.
GS.TS Bùi Xuân Phong - nguyên Chủ tịch Hội Kinh tế và Vận tải Đường sắt Việt Nam
Về đường sắt đô thị, cần nghiên cứu, đề xuất các giải pháp đặc thù, cơ chế, chính sách ưu đãi để tháo gỡ vướng mắc, đẩy nhanh tiến trình đầu tư hệ thống đường sắt đô thị. Có cơ chế khai thác hiệu quả nguồn lực thông qua áp dụng mô hình phát triển đô thị dựa trên hệ thống giao thông công cộng (TOD) để huy động nguồn vốn. Bên cạnh đó, cần quy định cụ thể cơ chế, chính sách ưu đãi, hỗ trợ về vốn cho đầu tư đường sắt nói chung, đường sắt đô thị nói riêng. Ngoài ra, cần đa dạng hóa nguồn lực, huy động tối đa nguồn lực từ quỹ đất trong đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng đường sắt, công nghiệp, khai thác vận tải đường sắt. Ngân sách nhà nước giữ vai trò chủ đạo; đẩy mạnh thu hút các thành phần kinh tế tham gia đầu tư, kinh doanh đường sắt.
Đóng góp ý kiến về sử dụng tiền thu được từ khai thác quỹ đất vùng phụ cận ga đường sắt được quy định trong dự án Luật Đường sắt (sửa đổi), ông Đặng Đình Luyến – Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội khóa XIII nêu quan điểm: Khoản 3 và khoản 4 Điều 23 của dự thảo luật quy định Hội đồng Nhân dân cấp tỉnh quyết định sử dụng ngân sách địa phương để bồi thường, hỗ trợ, tái định cư theo quy hoạch vùng phụ cận ga đường sắt (địa phương và quốc gia) để tạo quỹ đất đấu giá.
Ông Đặng Đình Luyến – nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của Quốc hội
Đối với tiền thu được từ khai thác quỹ đất vùng phụ cận ga đường sắt địa phương, nộp toàn bộ vào ngân sách địa phương cấp tỉnh. Đối với tiền thu được từ khai thác quỹ đất vùng phụ cận ga đường sắt quốc gia, nộp 50% vào ngân sách địa phương cấp tỉnh và nộp 50% vào ngân sách Trung ương.
Theo quy định trên, ông Đặng Đình Luyến nhận thấy, việc quy định ngân sách địa phương cấp tỉnh chỉ nhận được 50% tiền thu được từ khai thác quỹ đất vùng phụ cận ga đường sắt quốc gia là không hợp lý, vì ngân sách địa phương phải chi toàn bộ số tiền để bồi thường, hỗ trợ, tái định cư theo quy hoạch vùng phụ cận ga đường sắt quốc gia. Hơn nữa, đất vùng phụ cận ga đường sắt quốc gia thuộc địa bàn địa phương quản lý. Số tiền mà ngân sách địa phương đã bỏ ra để bồi thường, hỗ trợ, tái định cư có thể nhiều hơn số tiền 50% mà ngân sách địa phương nhận được nên sẽ gây khó khăn cho địa phương chi cho các mục tiêu khác để phát triển kinh tế - xã hội của địa phương.
Với bất cập trên, ông Đặng Đình Luyến đề nghị cơ quan soạn thảo xem xét lại tỷ lệ phân chia số tiền thu được từ khai thác quỹ đất vùng phụ cận ga đường sắt quốc gia được nộp vào ngân sách địa phương cấp tỉnh và nộp vào ngân sách Trung ương cho hợp lý, bảo đảm lợi ích của địa phương.
Phát biểu tại Hội thảo, Chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam Phan Xuân Dũng nhấn mạnh: Cùng với sự phát triển của kinh tế - xã hội, nhiều năm qua, ngành đường sắt đã có những thay đổi đáng kể, nhiều tuyến đường sắt đô thị đã đưa vào hoạt động với các tiện ích hiện đại. Tuy nhiên, tuyến đường sắt Bắc- Nam với khổ đường 1m, các thiết bị, công nghệ đi cùng không còn phù hợp và đã trở nên lạc hậu.
Chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam Phan Xuân Dũng
Tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XV đã thông qua Nghị quyết về chủ trương đầu tư dự án đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc – Nam. Đảng ta đã có chủ trương, chính sách mới đẩy mạnh phát triển đường sắt Việt Nam. Theo đó, ngành đường sắt sẽ tiếp tục được hiện đại hóa trong thời gian tới và dư địa trong phát triển lĩnh vực đường sắt ở nước ta còn rất lớn.
Gần đây, Kết luận số 49-KL/TW ngày 28/02/2023 của Bộ Chính trị về định hướng phát triển giao thông vận tải đường sắt Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 đã yêu cầu hoàn thiện hệ thống pháp luật, cơ chế, chính sách nhằm khuyến khích các thành phần kinh tế tham gia đầu tư phát triển giao thông vận tải đường sắt; tạo điều kiện thuận lợi xây dựng kết cấu hạ tầng đường sắt và tháo gỡ vướng mắc, đẩy nhanh tiến trình đầu tư các tuyến đường sắt quốc gia, đường sắt đô thị.
Chủ tịch Liên hiệp Hội Việt Nam Phan Xuân Dũng khẳng định, những ý kiến đóng góp của các chuyên gia, nhà khoa học đều rất thiết thực nhằm góp phần hoàn thiện dự án Luật Đường sắt (sửa đổi). Tất cả những ý kiến sẽ được Liên hiệp Hội Việt Nam tổng hợp để gửi lên Ủy ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường xem xét trước khi trình Quốc hội cho ý kiến tại kỳ họp thứ 9 tới.