QUỐC HỘI THẢO LUẬN VỀ MỘT SỐ NỘI DUNG CÒN Ý KIẾN KHÁC NHAU CỦA DỰ THẢO LUẬT TỔ CHỨC TÒA ÁN NHÂN DÂN (SỬA ĐỔI)
Đại biểu Nguyễn Tạo chỉ rõ, tại Kỳ họp thứ 6, Phiên họp thứ 31 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Hội nghị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách lần thứ 5, dự thảo Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi) đã được Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các vị đại biểu Quốc hội hoạt động chuyên trách đánh giá cao sự cần thiết phải sửa đổi Luật; có thể thấy, đây là dự án Luật lớn, có nhiều chính sách, quy định mới về tổ chức và hoạt động của Tòa án nhân dân, có nhiều nội dung đổi mới mang tính đột phá, nhiều nội dung đã tiệm cận với trình độ quốc tế; và tháo gỡ được một số vướng mắc, bất cập của thực tiễn, phù hợp với quy định của Hiến pháp và thể chế hóa quan điểm, chủ trương, Nghị quyết của Đảng, nhất là về cải cách tư pháp và Nghị quyết số 27-NQ/TW ngày 09/11/2022 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng về tiếp tục xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam trong giai đoạn mới.
Đại biểu Nguyễn Tạo – Đoàn ĐBQH tỉnh Lâm Đồng tham gia ý kiến
Phát biểu tại Hội trường, đại biểu đưa ra một số ý kiến nhằm bổ sung, hoàn thiện các quy định của dự thảo Luật này:
Thứ nhất, về quy định Tòa án thực hiện quyền tư pháp tại Điều 3 Dự thảo Luật. Việc quy định phạm vi, nội dung của thực hiện quyền tư pháp tại khoản 1, 2 Điều 3 dự thảo Luật là cần thiết để cụ thể hóa khoản 1 Điều 102 Hiến pháp 2013 (quy định Tòa án nhân dân là cơ quan xét xử của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền tư pháp) và thể chế hóa Nghị quyết số 27-NQ/TW (Xác định thẩm quyền của Tòa án để thực hiện đầy đủ, đúng đắn quyền tư pháp). Hơn nữa, việc quy định rõ Tòa án thực hiện quyền tư pháp là cơ sở để xác định nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể của Tòa án trong Luật, việc quy định Tòa án thực hiện quyền tư pháp chỉ là hệ thống hóa, khái quát thẩm quyền của Tòa án đang thực hiện.
Thứ hai, về tổ chức và thẩm quyền thành lập, giải thể các Tòa án nhân dân (Điều 4 dự thảo Luật), đại biểu nhận thấy, quy định của dự thảo Luật chưa thống nhất, Phương án 2 được Ban soạn thảo đưa ra là tổ chức của Tòa án nhân dân có Tòa án nhân dân phúc thẩm, Tòa án nhân dân sơ thẩm, nhưng tại Điều 23, Điều 24 lại quy định nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa án cấp sơ thẩm và Tòa án cấp phúc thẩm và Tòa án cấp phúc thẩm vừa phải xét xử phúc thẩm, vừa phải thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của Tòa án cấp sơ thẩm. Như vậy, việc đổi tên theo phương án 2 chỉ dừng lại ở tên gọi, còn nội hàm thì không khác với tên gọi của Luật hiện hành. Vì vậy, đại biểu chọn phương án 1, giữ nguyên như luật hiện hành và cần tiếp tục nghiên cứu, sửa đổi các Bộ luật và luật về tố tụng theo hướng tăng thẩm quyền cho Tòa án nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh và thành phố thuộc thành phố trực thuộc trung ương, khi có đủ điều kiện thì mới sửa đổi Luật Tổ chức Tòa án nhân dân cho phù hợp với phương án 2.
Thứ ba, Về xây dựng pháp luật (Điều 35 dự thảo Luật), đề nghị Ban soạn thảo cân nhắc bỏ Điều 35, bởi lẽ: Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật đã quy định rất cụ thể về hoạt động xây dựng pháp luật, thẩm quyền, trách nhiệm của các cơ quan, đơn vị, chính quyền địa phương; cụ thể như tại khoản 1 Điều 32 Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật quy định Tòa án nhân dân tối cao có quyền đề nghị xây dựng luật, pháp lệnh…; đồng thời, đây là nhiệm vụ, quyền hạn đương nhiên của Tòa án nhân dân tối cao được quy định trong Hiến pháp (khoản 1 Điều 84). Vì vậy, không cần thiết phải quy định tại Luật Tổ chức Tòa án nhân dân.
Toàn cảnh phiên họp
Thứ tư, về Tòa án nhân dân sơ thẩm chuyên biệt (Điều 62, 63 Mục 5 dự thảo Luật), đại biểu cho biết, thực tế hiện nay việc giải quyết các vụ án hành chính, sở hữu trí tuệ cơ bản được các Tòa chuyên trách thuộc Tòa án nhân dân cấp tỉnh xử lý, giải quyết đáp ứng yêu cầu, còn vấn đề có nhiều vụ việc tồn đọng, kéo dài; tình trạng quá tải hoặc áp lực cao chỉ tập trung ở một vài địa phương lớn như Thành phố Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh và do tác động, ảnh hưởng của việc thực thi một số cơ chế chính sách, qua nhiều thời kỳ khác nhau….
Do vậy, đề nghị trước mắt nên làm thí điểm Tòa chuyên biệt ở Thành phố Hà Nội và Thành phố Hồ Chí Minh, sau 3 đến 5 năm thí điểm sẽ đánh giá thật đầy đủ, khách quan trước khi quyết định thành lập các Tòa án chuyên biệt,và cần báo cáo đánh giá tác động của việc thành lập các Tòa án chuyên biệt với hệ thống tổ chức như thế nào, có khoảng bao nhiêu tòa chuyên biệt, bố trí địa điểm đặt trụ sở ở đâu, quan hệ giữa những địa phương có đặt trụ sở của các Tòa án chuyên biệt như thế nào, thuận lợi và khó khăn trong tổ chức bộ máy như: số lượng các chức danh tư pháp, Hội thẩm và bộ máy hành chính phục vụ như thế nào?...
Thứ năm, về tham dự và hoạt động thông tin tại phiên tòa, phiên họp (Điều 141 dự thảo Luật), qua thực tiễn xét xử của các Tòa án địa phương và nhiều ý kiến góp ý của các chuyên gia pháp luật, đại biểu cho rằng “Việc ghi âm lời nói, ghi hình ảnh tại phiên tòa, phiên họp chỉ được thực hiện trong thời gian khai mạc phiên tòa, phiên họp và tuyên án, công bố quyết định khi có sự cho phép của chủ tọa phiên tòa, phiên họp…” là cần thiết để phiên tòa, phiên họp tiến hành đúng pháp luật, chất lượng, trang nghiêm, đặc biệt là những thông tin về đời tư cá nhân, bí mật gia đình, bí mật kinh doanh được công bố tại phiên tòa nhưng chưa được kiểm chứng không bị lộ, lọt nhằm bảo vệ quyền con người, quyền công dân.
Tuy nhiên, để đảm bảo việc tham dự và hoạt động thông tin tại phiên tòa, phiên họp của cơ quan báo chí theo pháp luật thì cân nhắc quy định cơ quan báo chí được ghi âm, ghi hình thông qua trực tuyến do các Tòa án trang bị tại phòng riêng khi được sự đồng ý của đương sự và của Chủ tọa phiên tòa, phiên họp, bởi thực tế hiện nay nhiều vụ án đông người, có tính chất quan trọng thì một số Tòa án đã trang bị màn hình riêng tại nhiều vị trí để các cơ quan, tổ chức, cá nhân theo dõi, ghi nhận diễn biến phiên tòa.