Thời cơ và thách thức đan xen
Những tháng đầu năm 2023, mặc dù bối cảnh thế giới, khu vực tiếp tục diễn biến phức tạp và khó lường, nhưng kinh tế vĩ mô nước ta tiếp tục ổn định, lạm phát được kiểm soát, các cân đối lớn được bảo đảm, an sinh xã hội, phúc lợi xã hội và đời sống người dân cơ bản ổn định, các lĩnh vực văn hóa, xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại, xây dựng, chỉnh đốn Đảng, phòng, chống tham nhũng, tiêu cực đạt được nhiều kết quả quan trọng và khá toàn diện. Tuy nhiên, tình hình kinh tế thế giới tiếp tục suy giảm, nhu cầu tiêu dùng tại các thị trường xuất khẩu chính của nước ta giảm mạnh do lạm phát, căng thẳng địa chính trị, các nước thắt chặt chính sách tiền tệ… đã ảnh hưởng lớn đến việc thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế, xã hội của nước ta…
Ở trong nước, chúng ta có những thời cơ, thuận lợi và khó khăn, thách thức đan xen, nhưng khó khăn, thách thức nhiều hơn. Nước ta là nền kinh tế đang phát triển, đang trong quá trình chuyển đổi, có độ mở lớn, quy mô còn khiêm tốn, sức chống chịu, năng lực cạnh tranh còn hạn chế, năng suất lao động chưa cao nên chịu nhiều tác động mạnh từ bên ngoài trên nhiều lĩnh vực, nhất là về xuất khẩu, thương mại, đầu tư, tài chính, tiền tệ, tỷ giá, lãi suất; các chuỗi cung ứng bị đứt gãy; thu hút FDI bị ảnh hưởng do đầu tư toàn cầu sụt giảm; cạnh tranh trên thị trường quốc tế gia tăng… Trong khi đó, những hạn chế, bất cập nội tại của nền kinh tế kéo dài nhiều năm đã bộc lộ rõ hơn trong điều kiện khó khăn như các thị trường bất động sản, trái phiếu doanh nghiệp, các ngân hàng yếu kém...
Cụ thể, tăng trưởng GDP quý I năm 2023 (đạt 3,32%) thấp hơn cùng kỳ (5,03%); trong đó nhiều địa phương sản xuất công nghiệp tăng trưởng thấp, thậm chí có địa phương tăng trưởng âm so với cùng kỳ. Hoạt động sản xuất, kinh doanh gặp nhiều khó khăn, nhất là các lĩnh vực công nghiệp, xây dựng và khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa. Các thị trường xuất khẩu lớn, truyền thống của ta bị thu hẹp; nhiều doanh nghiệp thiếu đơn hàng; thu ngân sách nhà nước có xu hướng giảm; mặc dù số tuyệt đối tăng nhưng tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công 4 tháng mới đạt 15,65% kế hoạch năm, thấp hơn so với cùng kỳ (18,48%). Vốn FDI đăng ký mới giảm 17,9%, vốn thực hiện giảm 1,2%. Tổng số doanh nghiệp thành lập mới và quay trở lại hoạt động giảm; số doanh nghiệp tạm ngừng hoạt động và giải thể tăng...
Bên cạnh đó, cải cách thủ tục hành chính, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh tuy có nhiều cố gắng nhưng chưa đáp ứng yêu cầu. Do tích tụ bất cập nhiều năm, các thị trường trái phiếu doanh nghiệp, bất động sản tiếp tục gặp khó khăn về thanh khoản, dòng tiền. Việc triển khai một số chính sách của 03 Chương trình mục tiêu quốc gia và chính sách hỗ trợ lãi suất 2% thuộc Chương trình phục hồi và phát triển kinh tế- xã hội còn chậm; chất lượng lao động có lúc, có nơi chưa đáp ứng nhu cầu thị trường, nhiều người lao động chưa có bằng cấp, chứng chỉ, còn hiện tượng mất cân đối cung cầu cục bộ; xuất hiện tình trạng người lao động mất việc làm tại một số địa phương, khu công nghiệp; tỷ lệ thất nghiệp trong thanh niên còn cao; số người lao động rút bảo hiểm xã hội một lần tiếp tục tăng.
Đồng thời, đời sống một bộ phận người dân còn khó khăn, nhất là vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, biên giới, hải đảo. Vẫn còn xảy ra những vụ việc bạo lực học đường, xâm hại trẻ em gây bức xúc trong dư luận xã hội. Dịch bệnh, thiên tai, biến đổi khí hậu tiếp tục diễn biến phức tạp; an ninh, trật tự an toàn xã hội trên một số địa bàn tiềm ẩn nguy cơ; tệ nạn xã hội, tội phạm công nghệ cao, tội phạm mạng diễn biến tinh vi, phức tạp…
4 vấn đề “nóng” cần quan tâm, tập trung tháo gỡ
Quan tâm đến tình hình kinh tế- xã hội trong nước thời gian qua, đại biểu Quốc Hội Mai Văn Hải – Đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hóa nêu 4 vấn đề “nóng” đề nghị Chính phủ và Quốc hội quan tâm tháo gỡ.
Một là sau 2 năm dịch bệnh COVID-19 nhiều doanh nghiệp gặp phải rất nhiều khó khăn, thử thách, một số doanh nghiệp phải đóng cửa, phá sản. Thời gian qua, do thực hiện việc tổng rà soát về công tác phòng cháy, chữa cháy lại một lần nữa nhiều doanh nghiệp rơi vào tình trạng vô cùng khó khăn, bị xử phạt, bị đình chỉ hoạt động do không đảm bảo các điều kiện về phòng cháy, chữa cháy. Điều này đã làm ảnh hưởng rất lớn đến nhiều doanh nghiệp và người lao động.
Đại biểu Quốc Hội Mai Văn Hải – Đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hóa
Đại biểu cho biết, nhiều cử tri bức xúc cho rằng một số quy định phòng cháy, chữa cháy không phù hợp, tiêu chuẩn quá cao, áp dụng quy định phòng cháy, chữa cháy nhưng không phân loại mức độ rủi ro nên rất khó khăn cho doanh nghiệp. Việc khắc phục, đầu tư hệ thống phòng cháy, chữa cháy chi phí lớn, nhiều doanh nghiệp không thể khắc phục được.
Từ thực trạng trên, đại biểu Hải đề nghị Chính phủ, các bộ, ngành có liên quan tiếp tục chỉ đạo tăng cường công tác phòng cháy, chữa cháy, trong đó cần tập trung rà soát, sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện chính sách pháp luật về công tác phòng cháy, chữa cháy, đáp ứng yêu cầu thực tiễn của phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo đồng bộ, thống nhất trong hệ thống pháp luật, tiếp tục hoàn thiện các tiêu chuẩn, quy chuẩn, quy trình về phòng cháy, chữa cháy phù hợp với điều kiện thực tiễn của đất nước và năng lực của các tổ chức, cá nhân có liên quan.
Theo đại biểu Mai Văn Hải, cần phải phân loại cụ thể các đối tượng quản lý phòng cháy, chữa cháy theo mức độ nguy cơ để có biện pháp xử lý phù hợp, có lộ trình để các cơ sở sản xuất, kinh doanh, dịch vụ thực hiện tốt các yêu cầu về phòng cháy, chữa cháy, cần phải tháo gỡ những vướng mắc về phòng cháy, chữa cháy để các doanh nghiệp trở lại hoạt động bình thường, nhất là những doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực du lịch, dịch vụ, giải trí.
Vấn đề thứ hai, thực hiện chương trình phục hồi, phát triển kinh tế - xã hội theo tinh thần Nghị quyết 43 của Quốc hội. Trong thời gian vừa qua, Chính phủ, các bộ, ngành, địa phương cũng đã rất nỗ lực trong việc thực hiện triển khai tổ chức thực hiện các nội dung của chương trình. Nhiều văn bản hướng dẫn thực hiện chương trình đã được ban hành, nhiều chính sách đã có tác dụng hỗ trợ người dân và doanh nghiệp gặp khó khăn do đại dịch COVID-19 vươn lên từng bước thoát khỏi khó khăn, thách thức.
Nhưng bên cạnh đó, việc giải ngân các chính sách của chương trình đạt rất thấp, mới chỉ đạt 87,3 ngàn tỷ đồng, chiếm 29% tổng nguồn lực của chương trình, trong khi hầu hết các chính sách chỉ được thực hiện trong hai năm 2022 - 2023. Cá biệt có chính sách doanh nghiệp, hộ kinh doanh cá thể rất khó tiếp cận, như chính sách hỗ trợ lãi suất 2% của gói vay 40.000 tỷ mới chỉ đạt 0,82%. Nguyên nhân chủ yếu là do vướng mắc từ quy định, vướng mắc do thủ tục và do tư tưởng của doanh nghiệp sợ hệ lụy sau này thanh tra, kiểm tra.
Đại biểu đề nghị Chính phủ chỉ đạo tháo gỡ khó khăn để đẩy nhanh tiến độ triển khai các dự án đầu tư công, đặc biệt là tháo gỡ khó khăn về thể chế trong đầu tư công, về thủ tục hành chính trong đầu tư, điều chuyển vốn đầu tư đối với những địa phương chậm triển khai dự án thuộc chương trình; rà soát các chính sách tài khóa theo tinh thần Nghị quyết 43, chính sách nào hiệu quả thấp, chậm đi vào cuộc sống thì cần báo cáo Quốc hội sớm xem xét, điều chỉnh mục tiêu hỗ trợ, ví dụ như chính sách hỗ trợ lãi suất 2% của gói 40.000 tỷ đồng.
Vấn đề thứ ba, thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030. Sau 2 năm triển khai cũng đã đạt được những kết quả bước đầu trong phát triển sản xuất, tạo sinh kế cho người dân; giáo dục, y tế, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống được chú trọng; đầu tư cơ sở hạ tầng thiết yếu phục vụ sản xuất và đời sống của đồng bào dân tộc thiểu số được quan tâm hơn. Nhưng bên cạnh đó, các dự án của chương trình còn triển khai chậm và có nhiều vướng mắc, nhất là một số nội dung về cơ chế quản lý, tổ chức thực hiện các chương trình.
Đại biểu đề nghị Chính phủ, các bộ, ngành cần phải sớm sửa đổi, bổ sung Nghị định 27 theo hướng bỏ các quy định bắt buộc địa phương ban hành cơ chế, chính sách và các quy định thực hiện các dự án đặc thù thuộc chương trình mục tiêu quốc gia; cần bổ sung quy định rõ đối tượng hướng dẫn thực hiện quay vòng một phần vốn trong cộng đồng.
Vấn đề thứ tư, trong lĩnh vực y tế, có thể nói Chính phủ đã có nhiều tháo gỡ căn cơ cho việc mua sắm thuốc, hóa chất, sinh phẩm, vật tư y tế. Bên cạnh đó, cũng còn một số vấn đề cử tri còn có ý kiến như việc đấu thầu vaccine trong chương trình mục tiêu tiêm chủng mở rộng Bộ Y tế giao cho địa phương tổ chức đấu thầu theo tôi là chưa phù hợp. Bởi vì, nếu giao cho các địa phương tổ chức đấu thầu thì sẽ rất khó khăn trong việc đảm bảo chất lượng, giá cả. Việc đấu thầu sẽ chậm trễ, không điều phối được việc thừa, việc thiếu vaccine và sẽ không đồng bộ, thống nhất trong toàn quốc.
Đại biểu nghị Bộ Y tế tiếp tục thực hiện đấu thầu tập trung cả nước để cấp vaccine cho các đơn vị trên địa bàn toàn quốc. Để có một chương trình tiêm chủng mở rộng đồng bộ, thống nhất trên toàn quốc, đề nghị Chính phủ cân đối ngân sách trung ương để thực hiện chương trình tiêm chủng quốc gia. /.