Đề xuất trình Quốc hội dự án Luật Hòa giải đối thoại tại Tòa án tại kỳ họp thứ 8
Tại phiên họp, trình bày Tờ trình đề nghị xây dựng Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình cho biết, thực hiện quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, Tòa án nhân dân tối cao đã gửi văn bản đề nghị bổ sung Dự án Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án vào chương trình xây dựng luật, pháp lệnh của Quốc hội năm 2019.
Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình trình bày Tờ trình đề nghị xây dựng Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án
Xuất phát từ nhu cầu, đòi hỏi của thực tiễn cuộc sống; từ ý nghĩa, tầm quan trọng của hòa giải, đối thoại tại Tòa án; thực hiện đúng chủ trương, đường lối của Đảng về đa dạng hóa các phương thức giải quyết tranh chấp dân sự, khiếu kiện hành chính thông qua việc xây dựng chế định hòa giải, đối thoại tại Tòa án; thực hiện Kết luận của Ban Chỉ đạo cải cách tư pháp Trung ương; học tập kinh nghiệm của một số quốc gia đã triển khai thành công mô hình này, Tòa án nhân dân tối cao cho rằng việc xây dựng một đạo luật để quy định về hòa giải, đối thoại tại Tòa án là hết sức cần thiết.
Việc xây dựng Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án nhằm xây dựng cơ chế pháp lý mới hiệu quả về hòa giải, đối thoại tại Tòa án để cơ quan, tổ chức, cá nhân lựa chọn giải quyết tranh chấp dân sự, hành chính; tăng cường phương thức tiếp cận công lý, nâng cao quyền tự định đoạt của cơ quan, tổ chức, cá nhân. Việc xây dựng Luật này cũng thu hút, huy động nguồn nhân lực chất lượng cao trong xã hội tham gia phối hợp cùng Tòa án tiến hành hòa giải, đối thoại để giải quyết các tranh chấp dân sự, hành chính; giảm số lượng vụ việc mà Tòa án phải thụ lý, giải quyết; giảm tải áp lực công việc cho Tòa án. Đồng thời, khuyến khích cơ quan, tổ chức, cá nhân sử dụng cơ chế hòa giải, đối thoại trước khi Tòa án thụ lý vụ việc để giải quyết mâu thuẫn, tranh chấp; tăng tỷ lệ hòa giải, đối thoại thành; rút ngắn thời gian, nâng cao chất lượng giải quyết các tranh chấp dân sự, khiếu kiện hành chính.
Tòa án nhân dân tối cao đề xuất lộ trình xây dựng Dự án Luật dự kiến trình Quốc hội thảo luận, cho ý kiến lần thứ nhất đối với Dự án Luật tháng 10/2019 và tháng 5/2020, Quốc hội thảo luận lần thứ hai và thông qua Dự thảo Luật.
Trình bày báo cáo thẩm tra đề nghị điều chỉnh Chương trình năm 2019, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Nguyễn Khắc Định cho biết, Ủy ban Pháp luật tán thành với ý kiến của Ủy ban Tư pháp đã thống nhất với Tòa án nhân dân tối cao về sự cần thiết ban hành dự án Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án và đề nghị Ủy ban Thường vụ Quốc hội bổ sung vào Chương trình năm 2019 trình Quốc hội cho ý kiến tại kỳ họp thứ 8 (tháng 10/2019).
Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Nguyễn Khắc Định trình bày báo cáo thẩm tra
Thảo luận tại phiên họp, các ý kiến trong Ủy ban Thường vụ Quốc hội bày tỏ tán thành với đề nghị của Tòa án nhân dân tối cao về sự cần thiết ban hành và đưa dự án Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án vào chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2019. Bên cạnh đó cũng có ý kiến đề nghị rà soát lại tất cả những quy định pháp luật hiện hành, để khi đưa ra một thiết chế mới với quy định về thẩm quyền, trình tự, thủ tục của hòa giải ở trong luật này không chồng chéo, trùng lắp và phát huy được hiệu quả của chế định hòa giải.
Bày tỏ ủng hộ việc xây dựng dự án Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án, mong muốn dự án luật sớm được ban hành, Tổng Thư ký Quốc hội - Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội Nguyễn Hạnh Phúc cho rằng đây là một dự án luật hay, làm giảm bớt việc đưa ra Tòa hành chính, tăng tình làng, nghĩa xóm, tránh việc gì cũng đưa ra tòa một cách căng thẳng, mất tính đoàn kết ở cơ sở.
Cùng quan điểm, Trưởng Ban dân nguyện Nguyễn Thanh Hải cho rằng nếu luật này ra đời sẽ tác động một cách tích cực giảm thiểu rất nhiều vấn đề khiếu nại, tố cáo hiện đang rất bức xúc và ngày càng tăng.
Cho ý kiến về vấn đề này, Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân bày tỏ ủng hộ đề nghị của Tòa án nhân dân tối cao về việc xây dựng dự án Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án và cho rằng kỳ họp thứ 7 vào tháng 5/2019 có rất nhiều luật thông qua và cho ý kiến cho nên xem xét trình Quốc hội cho ý kiến về dự án luật này vào kỳ họp thứ 8.
Tiếp tục nghiên cứu làm rõ nhiều vấn đề của dự án Luật
Góp ý vào một số vấn đề của dự án Luật, khẳng định vai trò của hòa giải trong giải quyết tranh chấp song Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cho rằng điều quan trọng nhất ở một luật là phải có phạm vi điều chỉnh và phải xác định được chỗ đứng của luật đó trong hệ thống pháp luật. Mặc dù thống nhất với kết luận đưa luật này vào chương trình nhưng có một số điểm băn khoăn rất lớn và trong quá trình tiếp tục soạn thảo nếu được đưa vào chương trình thì Tòa án nhân dân tối cao phải giải đáp một số vấn đề.
Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga đề nghị Tòa án nhân dân tối cao làm rõ nhiều nội dung của dự án Luật
Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp nêu rõ, Tòa án nhân dân tối cao nên cân nhắc đánh giá thực trạng quan hệ pháp luật hiện hành để phù hợp với các báo cáo của Tòa án nhân dân tối cao trình Quốc hội hàng năm; phải đánh giá tác động một cách kỹ càng cũng như xem xét kỹ các ý kiến của Chính phủ về dự án luật này để hoàn thiện.
Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga cũng lưu ý cơ chế hòa giải này tồn tại song song với hòa giải trong tố tụng vì vậy cần tránh tình trạng khi có hòa giải này thì ảnh hưởng đến hòa giải trong tố tụng; cũng như tránh chồng chéo với các loại hòa giải hiện hành như hòa giải ở cơ sở, các hòa giải về tranh chấp đất đai…Đặc biệt, quy định về hòa giải không làm ảnh hưởng đến quyền khởi kiện của công dân mà phải là cơ chế tồn tại song song và phải tạo điều kiện cho người dân có thể lựa chọn mà không chặn quyền khởi kiện của người dân.
Cùng với đó, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga đề nghị Tòa án nhân dân tối cao làm rõ địa vị pháp lý của trung tâm hòa giải tại Tòa án, thẩm quyền của Chánh án về việc bổ nhiệm hòa giải viên, mối quan hệ với Tòa án trong cơ cấu, tổ chức Tòa án bởi đây là những vấn đề chưa được thể hiện rõ, Luật Tổ chức Tòa án cũng chưa quy định vấn đề này; đồng thời đánh giá kỹ các nội dung của dự án Luật liên quan đến việc thực hiện Nghị quyết 18 của Trung ương về tổ chức bộ máy, biên chế.
Trong khi đó, Trưởng Ban Dân nguyện Nguyễn Thanh Hải bày tỏ quan tâm đến việc quy định đội ngũ cán bộ làm công tác hòa giải này như thế nào, công tác bồi dưỡng cán bộ để làm việc này sẽ được tiến hành như thế nào sau khi luật ra đời. Trưởng Ban Dân nguyện cho biết, hiện nay số lượng thẩm phán tham gia vào xử án rất hạn chế, việc tăng biên chế không được nên việc giải quyết cán bộ ở đây cũng là mấu chốt cho việc bảo đảm tính khả thi của luật, có tác dụng tích cực. Vì vậy, phương án bố trí cán bộ thế nào khi không được tăng biên chế nhưng vận dụng được những cán bộ có năng lực, phẩm chất, có kinh nghiệm tham gia vào công tác này để giảm thiểu công việc cho Tòa án cần được làm rõ thêm.
Trưởng Ban Dân nguyện Nguyễn Thanh Hải bày tỏ quan tâm đến giải pháp bố trí, bồi dưỡng cán bộ thực hiện công tác hòa giải tại Tòa án
Trao đổi thêm về các vấn đề Ủy ban Thường vụ Quốc hội quan tâm, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Nguyễn Hòa Bình cho biết qua thực hiện thí điểm tại Hải Phòng cho thấy đây là vấn đề rất tốt cho dân và Tòa án nhân dân tối cao quan niệm cái gì tốt cho dân thì phải làm, khó khăn mấy cũng phải vượt qua.
Chánh án Tòa án nhân dân tối cao cũng chia sẻ, cơ quan soạn thảo trong quá trình xây dựng luật cũng nhận thấy một số vấn đề còn băn khoăn mà một số ý kiến trong Ủy ban Thường vụ Quốc hội nêu lên và đã có tiếp thu, chỉnh sửa và giải trình; trong quá trình soạn thảo sẽ tiếp tục lắng nghe, nhìn nhận các vấn đề đặt ra và khắc phục chứ không chỉ dừng lại ở đây.