Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội phê duyệt Đề án tổng thể phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi và vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn
Xây dựng Đề án để thúc đẩy phát triển toàn diện vùng dân tộc thiểu số và miền núi
Trình bày Báo cáo thẩm tra sơ bộ Đề án tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng dân tộc thiểu số, miền núi, cho biết Hội đồng Dân tộc tán thành với sự cần thiết xây dựng Đề án tổng thể phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi và vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Hà Ngọc Chiến nhấn mạnh vùng dân tộc thiểu số và miền núi (DTTS&MN) có vị trí, tầm quan trọng chiến lược về chính trị, kinh tế - xã hội, an ninh, quốc phòng, đối ngoại và bảo vệ môi trường sinh thái. Nhưng hiện nay đây vẫn là vùng có điều kiện khó khăn nhất, chất lượng nguồn nhân lực thấp nhất, kinh tế - xã hội phát triển chậm nhất, tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản thấp nhất và có tỷ lệ người nghèo cao nhất, là khu vực thường xuyên gánh chịu tác động của thiên tai, biến đổi khí hậu. Khoảng cách phát triển, mức thu nhập bình quân của người dân tộc thiểu số (DTTS) so với mặt bằng chung cả nước ngày càng doãng ra. Do đó, cần phải có chính sách đủ mạnh để đầu tư cho vùng này nhằm thực hiện mục tiêu thu hẹp dần khoảng cách chênh lệch về trình độ phát triển và mức thu nhập.
Mặt khác, về vấn đề chính sách dân tộc hiện có trên 100 chính sách đang còn hiệu lực, do nhiều cơ quan chủ trì xây dựng, quản lý, tổ chức thực hiện nên nguồn lực bị phân tán, dàn trải, khó lồng ghép, khó phân định rõ trách nhiệm của các cấp, các ngành. Do vậy cần xây dựng Đề án tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng DTTS&MN mới, khắc phục những tồn tại, hạn chế của giai đoạn vừa qua, thúc đẩy phát triển toàn diện vùng DTTS&MN.
Phân tích đánh giá kỹ hơn về tình hình thực hiện chính sách dân tộc
Về thực trạng kinh tế - xã hội vùng đồng bảo dân tộc thiểu số và miền núi, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Hà Ngọc Chiến cho biết, Hội đồng Dân tộc cơ bản thống nhất với đánh giá của Chính phủ về những thành tựu đạt được, hạn chế và nguyên nhân trong việc ban hành và tổ chức thực hiện chính sách dân tộc đã được nêu khá chi tiết, đậm nét trong Đề án. Song cũng cần phân tích, đánh giá kỹ hơn các nội dung.
Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Hà Ngọc Chiến trình bày Báo cáo thẩm tra sơ bộ
Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Hà Ngọc Chiến nêu rõ, chính sách ban hành nhiều nhưng thiếu tính hệ thống, đồng bộ, thống nhất, chưa bao phủ hết các lĩnh vực đời sống xã hội (như: thể dục thể thao, bảo vệ môi trường, an ninh quốc phòng); chính sách dàn trải, manh mún, chồng chéo; một số chương trình, chính sách quan trọng nhưng tiến độ thực hiện chậm, kéo dài, không đạt mục tiêu đề ra; nhiều chính sách chưa được bố trí đủ nguồn lực thực hiện. Các chính sách dân tộc chủ yếu là quy định chính sách chung (50 chính sách chung, không nêu đề cập đến DTTS; 13 chính sách chung có đề cập DTTS; 21 chính sách có vùng DTTS, vùng đặc biệt khó khăn, biên giới, nông thôn mới đặc thù...; 34 chính sách cho riêng vùng DTTS và đồng bào DTTS.
Chủ tịch Hội đồng Dân tộc chỉ ra rằng, Đề án chưa đánh giá, làm rõ công tác phối hợp giữa các bộ, ngành khi đề xuất xây dựng, ban hành chính sách, dẫn dến tình trạng có nhiều chính sách, do nhiều bộ, ngành quản lý như hiện nay.
Cơ bản đồng tình với các quan điểm thể hiện trong Đề án, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Hà Ngọc Chiến cũng đề nghị Chính phủ phân tích, làm rõ quan điểm, chủ trương, chính sách của Đảng và nhà nước về chính sách dân tộc giai đoạn vừa qua đã phù hợp với tình hình thực tiễn chưa? giai đoạn mới cần có sự đổi mới như thế nào về quan điểm, chủ trương, chính sách dân tộc cho phù hợp với bối cảnh, tình hình mới.
Tập trung nguồn lực thực hiện vào “vùng lõi” của vùng dân tộc thiểu số và miền núi
Về các mục tiêu tổng quát, Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Hà Ngọc Chiến chỉ rõ, Đề án chưa gắn với các mục tiêu phát triển bền vững mà Việt Nam đã cam kết hoàn thành trước năm 2030. Do vậy, đề nghị Chính phủ thiết kế lại mục tiêu của Đề án, nên tập trung vào các chỉ tiêu kết quả gắn với lộ trình thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững.
Đề án đề ra nhiều mục tiêu cụ thể đến năm 2025, trong đó có nhiều chỉ số khá cao, nhưng chưa có số liệu cụ thể tại thời điểm hiện nay để đối chứng, phân tích, so sánh. Đề nghị Chính phủ bổ sung, làm rõ các chỉ số của vùng DTTS&MN hiện nay, từ đó làm cơ sở đề ra các chỉ tiêu cần đạt được có tính khả thi. Ví dụ, chỉ tiêu 80% lao động có việc làm ổn định; tăng thu nhập bình quân của người DTTS ít nhất 2,5 lần so với năm 2020...
Một số ý kiến đề nghị cần nghiên cứu bổ sung các chỉ tiêu giải quyết đất ở, đất sản xuất, nước sinh hoạt là những vấn đề bức xúc hiện nay trong vùng DTTS&MN và chỉ tiêu về trồng rừng, tăng độ che phủ rừng.
Chủ tịch Hội đồng Dân tộc cũng đề nghị Chính phủ sớm thực hiện việc xây dựng bộ tiêu chí phân định khu vực miền núi vùng cao; phân định vùng DTTS&MN theo trình độ phát triển trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội ban hành để làm căn cứ xác định phạm vi, địa bàn tác động của Đề án, theo hướng tập trung vào “vùng lõi” của vùng DTTS&MN để ưu tiên nguồn lực cho những xã, thôn, bản đặc biệt khó khăn, vùng sâu, vùng xa, để đầu tư các hạng mục hạ tầng cơ sở thiết yếu, đặc biệt là giao thông, điện, nước sinh hoạt, bảo đảm an sinh xã hội và tạo sinh kế bền vững cho người dân.
Cần đánh giá để tiếp tục duy trì, phát huy hiệu quả thực hiện chính sách đang có
Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Hà Ngọc Chiến nhấn mạnh, mục tiêu chính được Quốc hội yêu cầu Chính phủ khi xây dựng Đề án là “tích hợp các nội dung chính sách, thu gọn đầu mối quản lý”. Tuy nhiên, Đề án chưa thể hiện rõ nét, mới chỉ cộng dồn cơ học các chính sách hiện hành, chưa có đánh giá những yếu tố, nội dung phù hợp, đang phát huy hiệu quả tốt của các chính sách để tiếp tục duy trì và phát huy. Đồng thời chưa chỉ ra được những hạn chế, yếu kém, bất hợp lý, khó khăn trong tổ chức thực hiện của các chính sách cụ thể để điều chỉnh, thay thế cho phù hợp. Trong khi các chính sách hiện hành hầu hết chỉ có hiệu lực đến năm 2020.
Trước đó, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã nghe Bộ trưởng, Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc Đỗ Văn Chiến trình bày Tờ trình của Chính phủ
Một số ý kiến cho rằng, việc có thêm một Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng DTTS&MN nhưng không làm rõ mối quan hệ, phân biệt phạm vi, đối tượng so với hai Chương trình mục tiêu quốc gia hiện nay (Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng Nông thôn mới và Giảm nghèo bền vững). Điều này có thể lại tiếp tục tạo ra sự chồng chéo, phân tán nguồn lực, gây khó khăn cho địa phương, cơ sở trong khi tổ chức thực hiện, nên cần tiếp tục làm rõ.
Thẩm tra của Hội đồng Dân tộc của Quốc hội cũng cho ý kiến cụ thể về các giải pháp thực hiện cụ thể của Đề án, tổ chức thực hiện…và đề nghị Chính phủ tiếp thu, chỉnh sửa, hoàn thiện Đề án, kèm theo Dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng DTTS&MN, trình Quốc hội tại kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XIV.